تاریخ تحلیلی مغرب صفحه 62

چنان که بیان شد،با غنایم به مدینه برگشت؛مروان بن حکم،خمس آن را که به پانصد هزار دینار بالغ می شد برداشت و این از اسباب گفت وگو و اختلاف مردم در مورد عثمان شد و مردم به درستی نهی عمر در مورد ادامه فتوحات پی بردند؛عمر با نهی عمروعاص از فتح افریقیّه آن گونه که پیش تر هم آمد،به او نوشت:افریقیّه،مفرقه و باعث اختلاف امت می شود و آب آن قساوت می آورد؛مسلمانان اگر جرعه ای از آب آن بنوشند دچار اختلاف می شوند؛حمیری می نویسد:«پس مسلمانان وارد افریقیّه شدند و از آب آن نوشیدند و خلیفه خود،عثمان را کشتند». (1)

در این بین،بزرگان حزب عثمانی،معاویه و یاران او بودند که از تشنج در مرکز خلافت اسلامی و اضطراب در مرزهای مصر و افریقیّه به نحو مناسبی جهت کسب قدرت خلافت در آینده بهره برداری کردند؛بین سال های 35 تا 41 ه عبدالله بن سعد و یاران عثمان دچار فتنه و انتقاد و تعریض و شورش مردم شدند؛لذا فتوحات که به دست این گروه اداره می شد،متوقف شد و تا حل مسئله بین معاویه و حضرت علی علیه السّلام و استقرار امور به دست معاویه،هم چنان متوقف ماند؛ (2)معاویه و رجال او با به دست گرفتن خلافت اسلامی،میدانِ بازی در عرصه فتوحات به دست آوردند و دور دوم فتوحات مغرب آغاز شد.

در زمان توقف فتوحات،تحرکاتی پراکنده در افریقیّه انجام می گرفت؛تعدادی از افراد سپاه عبدالله بن سعدبن ابی سرح به سال 31 یا 33 ه/652 م به نقاطی از افریقیّه یورش بردند (3)و بربرها را مجبور به پرداخت جزیه کردند؛عبدالله،بعد از ده سال فرمانروایی بر افریقیّه،عزل شد و در راه بازگشت به مدینه در فلسطین جان سپرد.تعدادی از افراد سپاه عبدالله،جهت اجرای مفاد پیمانِ صلح اعراب با بربر در افریقیّه باقی ماندند.

معاویه بن حُدَیج

-4

از جمله چهره های معروف حزب عثمانی که نقش اساسی در امور داخلی حزب

1- (1) .حمیری،الروض المعطار،ص48.
2- (2) .مونس،فتح العرب للمغرب،ص110.
3- (3) .کندی،الولاه و الفضاه،ص14،12،11؛سیوطی،حسن المحاضره،ص512.
4- (4) .داستان اخراج جُناحه رومی( Gennadius )از کارتاژ و تحریک معاویه بوسیله او برای فتح مجدد افریقیه،ر.ک:ابن عذاری مراکشی،البیان المغرب،ج1،ص17،16؛(حُباحِبه)نخستین متصدی امور مسلمانان در کارتاژ بود.