تاریخ تشکیلات در اسلام صفحه 114

می نشست.او اداره جدیدی به نام اداره خیرات تأسیس کرد و اوقاف بسیار زیادی برای آن قرار داد تا درآمد سرشار اوقاف صرف اصلاح مساجد و اماکن مقدسه در حجاز و کمک به فقرا و بینوایان بشود.او کارمندان دولت و ثروتمندان را به همکاری با این دیوان تشویق کرد و بخشی از درآمد شخصی خود را سالیانه به این دیوان اختصاص داد تا دیگران از او پیروی کنند.این وزیر اصلاح گر در سال 304 هجری،به دلیل ورود به حریم ممنوع سیاست و مخالفت با خانواده سلطنتی عزل شد. (1)از جمله این که مادر خلیفه مقتدر بالله از عبدالرحمن بن عیسی ابن جراح به مناسبت عید قربان درخواست مالی نمود و ابن جراح موافقت نکرد و باعث خشم خلیفه شد و مقتدر او را عزل نمود. (2)کار دولت مقتدر به دست مادر و زنان و خدمت گزارانش بود.

4-جایگاه مقام امیرالامرا در تشکیلات اسلامی

دخالت و ورود وزرا به برخی حریم های ممنوعه سیاست،همراه با دخالت ارتش در سیاست،موجب دگرگونی های گسترده در نظام وزارت در دوره دوم خلافت عباسی شد.سیاست مقتدر در عزل و نصب مکرر وزرا به برکشیده شدن وزرای ضعیفی مانند«محمد بن مقله»و نیز برخورد بین فرماندهان نظامی ترک و وزرا انجامید؛به طوری که خلیفه راضی بالله(329-322ه)ناچار شد برای حفظ خلافت و قدرت خود،مقام جدیدی در تشکیلات عالی خلافت و در کنار نهاد وزارت به نام مقام«أمیرالامرا»که واسطه میان وزرا و خلیفه بود تأسیس کند. (3)در عصر راضی،کار

1- (1) .ابن مسکویه،ج5،ص203،152.
2- (2) .ابن طقطقی،ص358،367.
3- (3) .قلقشندی،ج4،ص425،423؛ج6،ص459؛ج7،ص262.