تاریخ تشکیلات در اسلام صفحه 136

دوره ولاه در عصر اموی و عباسی معمولاً دایره اختیارات آنها،محدود و امارت آنها امارت خاصه بود،در امارت عامه و الی و حاکم در هفت مورد حق نظر داشت،1.در تدبیر امور سپاه 2.در امور و احکام قضایی 3.در جبایت خراج 4.در حفظ حدود و ثغور و تأمین امنیت آنها 5.در اقامه حدود و احکام شرع 6.اقامه نمازها و مراسم نماز جمعه و اعیاد و...7.در اقامه حج و ارسال حاجیان و...ابن فراء،فروع مختلف روابط امراء و و الیان و وزیر تفویض و خلیفه را ذکر کرده است. (1)

2-امارت استیلاء

که از سر ضرورت و اجبار و سیاست منعقد می شود شخص مستولی باید از هفت جهت مقید به قوانین شرع باشد:1.اعتقاد و محافظت از امامت و خلافت در تدبیر امور مردم؛2.اظهار اطاعت واقعی از خلیفه؛3.تلاش برای وحدت و همگرایی اسلامی؛4.اجرای ولایات دینی و قضایی؛5.انجام امور مالی بنا بر شرع؛6.اجرای حدود بر اساس شرع؛7.حافظ دین و امر به معروف و ناهی از منکر باشد.

امارت خاصه در جهاد در جبایت خراج در صلاه نیز دارای شرایطی است.ابن الفراء جزئیات امارت جهاد را در مورد امیرالجیوش آورده است. (2)در موارد بسیاری،به ویژه در عصر فتوحات نظامی،والیان یا عمّال از سرداران نظامی بودند.مهم ترین امارت های استکفا و استیلا در عصر عباسی،امارت سامانیان،طاهریان و صفاریان در ایران و اغالبه در افریقیه است.مکتفی پرچم امارت احمدبن اسماعیل را به سال 295هفرستاد. (3)سامانیان هیچ خرابی برای عباسیان نمی فرستادند و فقط نام آنها را در خطبه می آوردند و سکه به نامشان ضرب کردند و پاسدار قلمرو

1- (1) .ابن الفراء،35-37.
2- (2) .ابن الفراء،39-59.
3- (3) .طبری،ج5،ص669.