تاریخ تشکیلات در اسلام صفحه 149

توسعه کیفی دیوان برید است،تنظیم راه های برید با نصب علایم و حتی آجر چینی در راه فلسطین و استفاده از آتش و مناره در راه قزوین تا واسط بود. (1)

و)دیوان نفقات اموی

عملکرد«دیوان هزینه ها»در عصر اموی حاکی از توسعه کمی و کیفی دیوان است؛زیرا هزینه ها در امور مختلف دسته بندی و ثبت می شد (2)این دیوان رابطه تنگاتنگ با دیوان جند داشت.در دیوان جند،مجلس(دیوان)نفقات به هزینه های جنگی رسیدگی می کرد-چنان که می آید-و ارتباط با بیت المال داشت. (3)وظیفه دیوان نفقات در زمان خلیفه سلیمان بن عبدالملک،بررسی هزینه های لازم برای سپاه و تشکیلات اداری و خدمات عمومی بود (4)که بیشترین هزینه امویان برای جنگ صرف می شد. (5)از دیگر هزینه های بزرگ امویان،صرف اموال بیت المال در راه اغراض سیاسی بود؛دراین باره گزارش های متعددی از خریدن بردگان قبایل و سرداران حضرت امام حسن علیه السلام به وسیله معاویه وجود دارد. (6)

ز)دیوان صدقه عهد اموی

نخستین بار در عصر اموی و در حوادث خلافت هشام بن عبدالملک(105-125ه)به این دیوان اشاره شده است. (7)شرایط متولی این دیوان،امانت،عفاف،صلاح،

1- (1) .یاقوت،ج5،ص351.
2- (2) .جهشیاری،ص3.
3- (3) .همان،ص49.
4- (4) .جهشیاری،ص35.
5- (5) .ابو یوسف،ص18.
6- (6) .ثقفی،الغارات،صفحات متعدد.
7- (7) .جهشیاری،ص60.