تاریخ تشکیلات در اسلام صفحه 150

دین داری و تقوا است.در منابع اسلامی مربوط به امور مالی حجم انبوهی از جزئیات این مالیات آمده است. (1)کار این دیوان جمع مالیات شرعی زکات و عشور بوده است.

ح)دیوان مستغلات

این دیوان بر اداره اموال غیرمنقول دولت از اراضی،ساختمان ها،قهوه خانه ها،هتل ها و املاک نظارت می نمود.از این دیوان نخستین بار در خلافت ولیدبن عبدالملک(86-89ه)یاد شده است. (2)

ط )دیوان طراز عهد اموی

مهم ترین وظیفه«دیوان طراز»اشراف بر کارخانه های بافت لباس های رسمی و اداری (3)و نیز نظارت بر علامات و اعلام و پرچم و شعار رسمی دولت در جنگ و سفارت بود.جهشیاری برای نخستین بار،در عهد هشام بن عبدالملک(105-125ه)-هنگامی که کاتب دیوان طراز را تعیین کرد-سخن به میان آورده است؛به گفته او نام خلیفه در روی طراز با عنوان«الهاشمیه»نوشته می شد. (4)عمده ترین کار اداری عصر اموی و بیشترین توسعه کمی و کیفی این دیوان،شکل گیری طراز با عبارات عربی به جای عبارت ایرانی و رومی و قبطی است؛به طوری که طراز در عصر اموی کاملاً عربی شد و علائم عربی و اسلامی«لا إله إلا الله محمد رسول الله»روی وسایل اداری ثبت شد.داستان برخورد خشمگین امپراتور روم از تغییر طراز از رومی به عربی در منابع بیان شده است. (5)

1- (1) .ثققی،الاموال،ص401؛قدامه،ص80.
2- (2) .جهشیاری،ص47.
3- (3) .صابی،ص141.
4- (4) .جهشیاری،ص60.
5- (5) .مقریزی،ص11؛بیهقی،المحاسن و المساوی،ج2،ص298؛ابن خلدون،تاریخ،ج1،ص471.