تاریخ تشکیلات در اسلام صفحه 221

است. (1)ماوردی،شرایط عمومی ثبت نام افراد در دیوان عطا و شرایط خاص آن را ذکر نموده و سپس به چگونگی تقدیر عطا و ملاک های آن پرداخته است؛دولت در صدر اسلام به بیشتر ساکنان عرب،سالانه مقدار معینی مال می پرداخت که آن را عطا می گفتند؛عطا به مبارزان نیز به نسبت معینی از مال نقدی و عینی بود که در ازای کار آنها در ارتش و آمادگی دائم در دفاع از دولت و عقاید اسلامی اعطا می شد.مال عطا در صدر اسلام از غنایم و مالیات اقالیم تأمین می شد و فتوحات اسلامی اموال زیادی را نصیب بیت المال مدینه نمود.در دیوان عطا گروهی کاتب آگاه از انساب،دستور مردم را بر حسب منزلت و جایگاه و رتبه ثبت نام می کردند. (2)

هزینه اصلی تشکیلات اسلامی،پرداخت عطا به مبارزان و خانواده های آنان بود و این امر در عصر اموی همچنان ادامه یافت؛به طوری که لشکر شصت هزار نفری شام،شصت میلیون درهم(هر نفر هزار درهم)حقوق دریافت می کرد،در حالی که حقوق هر سرباز در عصر خلیفه دوم به سیصد درهم می رسید.لشکر مصر در عصر خلیفه اول اموی چهل هزار نفر بودند که هر کدام دویست دینار می گرفتند،و با این حال ششصد هزار دینار از خراج مصر باقی می ماند که آن را به شام می فرستادند. (3)از جمله هزینه های دولت در عصر اموی،علاوه بر پرداخت مقرری و عطا،تجهیز و تأسیس یگان های جدید در ارتش مانند یگان طواویس(سپاه طاووسان)بود که در سال 80 هجری،مجهز به اسبان تندرو و سلاح کامل شد. (4)بنای شهرها و پادگان های

1- (1) .ماوردی،ص253.
2- (2) .قلقشندی،صبح الاعشی،ج1،ص125.
3- (3) .مقریزی،ج1،ص94و95.
4- (4) .طبری،ج3،ص616.