تاریخ تشکیلات در اسلام صفحه 225

هزینه های بیت المال به اجتهاد شخصی خلیفه را-چنان که ذکر شد-به عصر عثمان نسبت داده اند.بخشش این هدایا توسط او از بیت المال،موجب آغاز فتنه گری شد که منجر به قتل عثمان گردید.ابی ذر غفاری نخستین صحابی است که این رفتار معاویه و عثمان را مورد انتقاد شدید قرار داد و تبعید شد؛ازاین رو می توان گفت عدم دقت در هزینه های دیوان بیت المال که رکن اصلی تشکیلات اسلامی است،نقطه آغاز تنش های سیاسی است.

د)هزینه های شخصی خلفا

هزینه های شخصی خلفا از بیت المال و اعطای بیت المال به اقوام و نزدیکان،از عصر خلیفه سوم آغاز شد.در دوره امویان تبذیر بیت المال و استفاده شخصی از آن روند فزاینده ای یافت و در عصر عباسی برخی از خلفا در هزینه کردن بیت المال به شهرت رسیدند آمارهای بسیاری از سوی مورخان درباره هزینه های خلفا ثبت شده است که به چند مورد از آنها اشاره می کنیم:

هزینه روزانه کاخ مأمون(م220ه)شش هزار دینار بود. (1)مقتدر عباسی(م320ه)در تبذیر بیت المال مثال زدنی است؛ابن مسکویه در کتاب خود بابی را با عنوان«تبذیرالمقتدر»آورده است.به گزارش او مقتدر حدود هفتاد میلیون دینار تلف کرد. (2)

خلاصه فصل،نتایج و منابع بیشتر برای مطالعه

اولین بحرانی که مسلمانان در صدر اسلام با آن برخورد کردند،چگونگی