- سخن ناشر 1
- تبیین موضوع تحقیق و منابع اصلی 10
- هدف و ضرورت تحقیق 15
- اشاره 17
- 1-اصالت رومی تشکیلات اسلامی 17
- اشاره 18
- الف)دیوان 18
- ب)پیوستگی دین و سیاست 19
- ج)خاتم 20
- د)سکه 20
- و)منصب کتابت و کاتبان 21
- ه)گاه شماری و تاریخ 21
- 3-اصالت عربی تشکیلات اسلامی 22
- 4-اصالت اسلامی تشکیلات اسلامی 23
- اشاره 24
- برخی جزئیات تشکیلات اسلامی در جزیره العرب پیش از اسلام 24
- -دربانی و پرده داری کعبه 26
- -رفاده یا مهمان داری 26
- -آب دادن حجاج 26
- -دارالندوه 27
- -قبه یا اسلحه خانه 28
- -مؤسسه پرداخت دیه و غرامت 28
- -سرداری(قیاده)و عیر 28
- -دادرسی و قضا 29
- -سفارت 29
- -ایسار 29
- -اموال مصادره شده 30
- -نگاهبانی مسجدالحرام(عماره) 30
- -القضاء العشایری و عقدالاحلاف 30
- 1-مبانی نظری تأسیس دولت به وسیله پیامبر صلی الله علیه و آله 34
- ج)تبدیل مدینه به شهر سیاسی 37
- الف)تأسیس و امضای ادارات 37
- ب)صدور نامه هایی به سیاق نامه های اداری 37
- اشاره 37
- د)تخریب جامعه جاهلی 38
- و)طرد نظام قبیله ای و تأسیس دولت دینی 39
- ه)مؤاخات و ارتباطات نوین اقتصادی-اجتماعی 39
- -صاحب سِرّ 41
- اشاره 41
- -نقیب 41
- -کاتب 42
- -حَشَم و اطرافیان خاص 42
- -مناصب دینی 43
- 2-امور نظامی 44
- -امور انتظامی و نظامی 44
- 1-حارس 44
- اشاره 45
- -اداره امور مالی در تشکیلات دولت پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله 45
- 2-پول و سکه 46
- 3-اوزان 46
- 1-مالیات 46
- -تعریف سیر و روابط و حقوق بین الملل در سیره پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله 47
- -سبک اداری نامه های پیامبر 49
- -سفرا و دیپلماسی دولت پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله 51
- اشاره 55
- الف)دیوان خراج 58
- ب)دیوان جند شرطه و شرطه الخمیس 59
- ج)دیوان قضا 59
- د)گزینش و تعیین عاملان 59
- و)دیوان رسایل و کاتبان 60
- ه)عیون و بازرسی 60
- ز)بیت المال 60
- ط )دادرسی و بازرسی کارگزاران 61
- ک)شهرگرایی حضرت علی علیه السلام و توصیه به مدنیت 61
- ح)فنون جنگ و آرایش نظامی 61
- خلاصه فصل،نتایج و منابع بیشتر برای مطالعه 62
- اشاره 64
- 1-ماهیت خلافت و کیفیت تحقق آن 64
- الف)پارادایم جانشینی در منابع تشکیلات اسلامی 67
- ب)تشریفات مربوط به القاب خلیفه 68
- الف)طبقه اول-خلفای پیامبر؛راشدین 72
- 2-تعداد خلفا،کمّیت و کیفیت قدرت آنها 72
- اشاره 72
- ب)طبقه دوم-خلفای اموی 73
- ب)خلفای اموی غرب اسلامی و اندلس-از الداخل تا هشام سوم(138-428ه) 73
- الف)خلفای اموی شرق در دمشق 73
- ج)طبقه سوم-خلفای بنی عباس 74
- -خلفای بنی عباس(655-136ه)در بغداد 74
- -خلفای عباسی(817-656ه)در مصر،(قاهره) 75
- د)طبقه چهارم-خلفای عثمانی 76
- 3-جایگاه ولایت عهدی در تشکیلات اسلامی 76
- -خطبه 80
- 4-تشریفات و نشانه های ویژه خلافت و سلطنت در تشکیلات اسلامی 80
- -سریر 82
- -سکه و سازمان دارالسکه و دارالضرب 83
- -برده(عبا) 87
- -خاتم و مُهر 88
- -عمامه و تاج 89
- 5-ادارات دارالخلافه و دربارهای سلطنتی دولت های اسلامی 90
- 6-حاجب 96
- خلاصه فصل،نتایج و منابع بیشتر برای مطالعه 102
- 1-جایگاه وزارت در تشکیلات اسلامی 104
- اشاره 107
- 2-اقسام وزیر 107
- الف)وزارت تفویض 108
- ب)وزارت تنفیذ 109
- 3-استمرار وزارت ایرانی در عصر عباسی اول 110
- 4-جایگاه مقام امیرالامرا در تشکیلات اسلامی 114
- اشاره 118
- 5-وزارت در دوره سلطه آل بویه(334-447 ق)و فاطمیان 118
- وساطت و وزارت در عصر فاطمی 122
- 6-وزارت در تشکیلات اسلامی عصر غزنوی(366-582ه) 123
- 7-وزارت در عصر سلجوقی(447-590ه) 125
- 8-وزارت در عهد دولت های مغربی و اندلسی 128
- 10-وزارت در عصر خلفای عثمانی(6801342ه)و صفوی(9071135ه) 133
- اشاره 133
- 1-امارت استکفاء 135
- 2-امارت استیلاء 136
- 1-دیوان در تشکیلات عصر پیامبر صلی الله علیه و آله و راشدین 140
- 2-دیوان در عصر اموی 142
- اشاره 142
- ب)دیوان جند 143
- الف)دیوان خراج 143
- ج)دیوان خاتم 144
- د)دیوان رسائل 145
- ه)دیوان برید 146
- و)دیوان نفقات اموی 149
- ز)دیوان صدقه عهد اموی 149
- ط )دیوان طراز عهد اموی 150
- ح)دیوان مستغلات 150
- اشاره 153
- الف)دیوان مصادرات 159
- ج)دیوان ضیاع 160
- ب)دیوان النظر فی المظالم 160
- د)دیوان استخراج 161
- و)دیوان جهبذه 161
- ه)دیوان خاصه 161
- ز)دیوان موالی و غلامان 162
- ح)دیوان الجند الشاکریه 162
- ط )دیوان المکاتبه و دیوان رسائل(دیوان انشاء) 162
- ی)دیوان برید در عصر عباسی و فاطمی(صاحب الخبر) 165
- 7-دیوان و نظام وزارت در عصر ایلخانی،تیموری،عثمانی و صفوی 177
- خلاصه فصل،نتایج و منابع بیشتر برای مطالعه 181
- جایگاه تشکیلات مالی در شریعت اسلام 184
- اشاره 184
- 1-دیوان بیت المال(الدیوان السامی) 185
- اشاره 185
- اقلام عمده درآمد دیوان بیت المال 190
- الف)زکات 190
- ب)خمس 195
- ج)عشور 197
- ه).خراج 202
- اشاره 208
- 3-جایگاه درآمد اقطاع در تشکیلات اداری مسلمانان 208
- دیوان های مالی اقطاع در عصر بویهی،غزنوی و سلجوقی 210
- 4-دیوان استیفاء 212
- 5-درآمد وقف 214
- 6-تخلفات مالیاتی و تعمیم مصادیق مالیات 215
- اشاره 220
- الف)عطا و دیوان عطا 220
- 8-هزینه های دولت در تشکیلات اسلامی 220
- ب)حقوق کارمندان 222
- خلاصه فصل،نتایج و منابع بیشتر برای مطالعه 225
- د)هزینه های شخصی خلفا 225
- مقدمه 228
- اشاره 229
- اولین رئیس دیوان جند 229
- 1-سیره نظامی پیامبر صلی الله علیه و آله 229
- 1-اصول ثابت جنگ و صلح؛ 230
- 2-آمادگی دایم؛ 230
- 3-رازداری؛ 232
- 4-نظم و آرایش نظامی؛ 232
- 5-اصل غافل گیری؛ 233
- الف)دیوان جیش و ترکیب نیروها در عصر اموی 235
- اشاره 235
- ب)دیوان جیش و عناصر سپاه در عصر عباسیان 236
- ج)نیروهای مشرقی ارتش عباسی در عصر معتصم و متوکل 238
- 3-مراحل انحطاط و سقوط و فروپاشی ارتش خلافت عباسی 239
- اشاره 242
- -یگان دَبّابات 242
- -یگان نفت انداز 242
- -یگان منجنیق(عرّاده) 243
- -یگان عیاران 244
- -یگان زرافین 244
- -عیون و نیروهای تدارکاتی 245
- 6-ساز و برگ نظامی و اسلحه در تشکیلات نظامی دولت های اسلامی 247
- اشاره 247
- الف)سلاح های سبک 247
- ب)سلاح های سنگین 249
- -منجنیق 249
- اشاره 249
- -قوچ جنگی 250
- -دبابه 250
- -توپ 251
- 7-آرایش نظامی در تشکیلات اسلامی 251
- 8-توسعه دیوان جیش سامانیان غزنویان و سلجوقیان 255
- 9-دیوان عرض،دیوان عارض 259
- اشاره 262
- الف)دیوان جیش و نیروی نظامی در مغرب و اندلس 265
- ب)دیوان جیش و سازمان نظامی عصر عثمانی 267
- 11-تشکیلات نظامی و دیوان سپاه صفویه 270
- 12-دیوان و تشکیلات نظامی نیروی دریایی در دوره اسلامی 272
- 13-دیوان اسطول 274
- 14-اسامی برخی کشتی های جنگی و یگان های دریایی 276
- مقدمه 284
- 1-نظام قضا در عصر پیامبر 285
- 2-دیوان قضا در عصر راشدین 288
- 3-دیوان قضا در عصر اموی 290
- 4-دیوان قضا در خلافت عباسی و فاطمی 291
- 5-دایره وظایف قاضی در تشکیلات اسلامی 296
- اشاره 296
- الف)مکان قاضی و کارمندان او در تشکیلات اسلامی 298
- ب)قضاوت در دولت های وابسته به خلافت عباسی 300
- 6-دیوان مظالم و آیین دادرسی 302
- 7-دیوان مظالم در عصر عباسی و دولت های معاصر آن 303
- 8-تشکیلات قضا در عصر ایلخانی،صفوی و عثمانی 305
- خلاصه فصل،نتایج و منابع بیشتر برای مطالعه 309
- دایره وظایف محتسب و شرایط آن 311
- اشاره 311
- 1-حسبه در عصر پیامبر صلی الله علیه و آله و راشدین 313
- 2-حسبه در عصر اموی و عباسی 315
- 3-حسبه در عصر دولت های وابسته به خلافت عباسی 316
- اشاره 320
- تعریف شرطه در سازمان اداری مسلمانان و محدوده وظایف آن 320
- 1-شرطه در صدر اسلام 321
- 2-شرطه در عصر غزنوی،بویهی،فاطمی و سلجوقی 326
- 1-ولایت نماز 329
- 4-ولایت در فتوا(صاحب الفتوا) 332
- 3-ولایت حج،امیرالحاج 332
- 5-وظایف دینی عصر عثمانی و صفوی 333
- 6-سازمان نقابت،نقیب الاشراف 335
- خلاصه فصل و نتایج و منابع بیشتر برای مطالعه 338
- اشاره 339
- تشکیلات اصناف و تجارت در دوره اسلامی 342
- تشکیلات اسلامی در شبه قاره هند 344
- تشکیلات و اداره امور علمی و آموزشی در جهان اسلام 345
- تغییرات و برخورد سنت و مدرنیته در تشکیلات اسلامی 346
مورد آموزش های نظامی همچون تیراندازی و تمرین مداوم آن صادر فرمودند؛چنان که مسلمانان را به سوارکاری و تربیت اسب به عنوان یکی از بسترها و هنرهای رزمی تشویق می کردند.تدارک بیش از شصت عملیات نظامی در عصر نبوی باعث شد که مسلمانان در زمینه فنون نظامی تجارب گسترده ای به دست آورند.آنان در تیراندازی،کسب اطلاعات،هجوم،دفاع و محاصره دشمن بسیار رشد کردند.مهارت برخی از جنگجویان مسلمان در تیراندازی به حدّی رسید که آنها را«رماه الحدق»(هدف گیران چشم!)می نامیدند که به هدف چشم دشمن تیر می انداختند.
نام عرب پیش از اسلام با جنگ و شمشیر مقرون بوده است؛پیامبر صلی الله علیه و آله نیز با بیان جملاتی چون«الجنه تحت ظلال السیوف؛بهشت زیر سایه شمشیرها است». (1)نیروی جنگاوری عرب را در مسیر پیشبرد اهداف اسلام به کار گرفت و به شمشیرهای آنها انگیزه و توان دینی بخشید.
پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله مسلمانان را در مناسبت های مختلف به تمرین تیراندازی و پرتاب نیزه تشویق می کرد.آنان از درختان سخت،چون«النّبعْ»و«الشَوْحط»نیزه های کارآمدی می ساختند.نیزه در جنگ های عرب کاربرد گسترده ای داشت و پیامبر رزم آورانش را به کاربرد آن تشویق می کرد.ایشان در تشویق استفاده از نیزه می فرمایند:«جُعل رزقی تحت ظل رمحی»و«بهذه وبرماح القناه تفتحون البلاد».روزی من در سایه نیزه من است به این کمان و با نیزه ها سرزمین ها فتح می گردد. (2)
1- (1) .الصالح،ص505.
2- (2) .صبحی صالح،ص505؛صحیح بخاری،ج14،ص192.