تاریخ تشکیلات در اسلام صفحه 291

مشورت با قاضی کوفه بودند.در این دوران،صاحب مجلس قضا،مجلس قضا را اداره می کرد؛دو سرباز شمشیر به دست همراه با دو شرطه با تازیانه در دو سوی قاضی بودند. (1)در اوایل حکومت اموی همان کسی که به حکومت مدینه منصوب می شد به کار قضا هم می پرداخت (2)حقوق شریح صد درهم و مقداری گندم بود؛به طور کلی حقوق قاضی در عصر اموی افزایش پیدا کرد.

4-دیوان قضا در خلافت عباسی و فاطمی

تحول عمده دیوان قضا در عصر عباسی،در ابتدا مربوط به تحول در مذاهب فقهی می شود؛به طوری که با پیدایش چهار مذهب،روح اجتهاد سستی گرفت و قاضی حکم خویش را طبق یکی از چهار مذهب می داد. (3)در این عصر خلفای عباسی در صدد نزدیک کردن خود به علما و فقها بودند و قضاوت را رکن حکومت می دانستند؛ازاین رو به منصب قضاوت سازمان جدیدی دادند و بهترین راه های استفاده از قدرت مقام قضاوت-برای این که به حکومت خود مشروعیت فقهی و شرعی بدهند-در این سازمان پیش بینی شد.عالی ترین مقام قضایی با عنوان قاضی القضاه،در بغداد تأسیس و مستقر شد و تعدادی از رجال دینی و علما را در شهرهای مختلف به عنوان نایب خود و قاضی تعیین و آنها را اداره می کرد.به گفته برخی محققان،تأسیس مقام قاضی القضاه از پدیده های خاص عصر عباسی اول است. (4)قاضیان در هر ولایت به مذاهب چهارگانه بودند؛نصب

1- (1) .الانباری،ص88؛اخبارالقضاه،ج2،ص222،303،96،266؛طبقات ابن سعد،ج6،ص96.
2- (2) .العلی،ص250؛وکیع،ج1،ص141؛ابن سعد،ج5،ص117.
3- (3) .حسن ابراهیم حسن،ج2،ص254،253،252.
4- (4) .ابراهیم حسن،ج2،ص253.