تاریخ تشکیلات در اسلام صفحه 310

توسعه پیدا کرد و قاضی مسئولیت های اقتصادی،نظامی،اجتماعی،انتظامی،نظارت بر حسبه و شرطه و وظایف سیاسی را به عهده گرفت و مقام بسیار بالایی در نظام اداری مسلمانان به دست آورد.رسیدگی به عملکرد قاضیان عصر پیامبر علیه السلام منجر به تأسیس و توسعه دیوان مظالم در عصر خلفا شد؛شبکه ای از قاضیان بلاد به وسیله قاضی القضاه که در پایتخت مستقر بود،هدایت می شد.

از حیث مواد قانونی،قرآن منبع معتبر و غنی قوانین قضایی است که قانون جنایی و قوانین قصاص و قوانین مربوط به ازدواج،طلاق را در مجموعه آیات الاحکام آن بیان شده است.

در بین منابع تاریخی اسلام بخش اعظمی از آنها به گزارش و معرفی قضات اختصاص یافته است و کتاب های خاص طبقات قضاه و ادب قضا تدوین شده است و نوعی ادبیات خاص پیرامون مسائل قضایی وجود دارد؛از جمله در آثار بیهقی و جاحظ-به ویژه در البیان و التبیین و رسائل جاحظ-داستان ها و گزارش های ویژه ای مربوط به قضاوت آمده است.دایره قاضیان بغداد،موضوع ویژه ای است که در برخی از آثار رجالی مانند تاریخ بغداد،تألیف ابن خطیب بغدادی(م463ه)ده ها گزارش از آن آمده است.

در دوران معاصر،«لویی ماسینیون»،اثری با عنوان«قاضیان بغداد در دوره خلافت عباسی»به سال 1948میلادی منتشر کرده است.«شاخت»نیز در مجموعه EI مداخل مربوط به قضای اسلامی را آورده است.