تاریخ تشکیلات در اسلام صفحه 315

علی علیه السلام آمده است که آن حضرت صلی الله علیه و آله به بازرگان خطاب فرمود:از سوگند در تجارت بپرهیزید. (1)

بنابراین قول صحیح آن است که اول المحتسبین،پیامبر صلی الله علیه و آله است. (2)این موضوع از دیگر موارد نقض ادعای مورخانی است که کوشیده اند خلیفه دوم را پرچمدار اداره اسلامی معرفی کنند.روایات متعددی از حضور اداری پیامبر صلی الله علیه و آله در امور شهری نقل شد.که در کتاب های حدیثی در ابواب تجارت،معاملات،صید،ذباحه و...آمده است؛برای نمونه به یک حدیث اشاره می کنیم:«مر رسول الله بالمحتکرین فأمه بحکرتهم ان اتحزنه إلی بطون الاسواق و حیث تنظر الابصار إلیه». (3)

2-حسبه در عصر اموی و عباسی

حسبه در عهد اموی توسعه پیدا کرد؛زیرا شهرهای جدید تأسیس شد و حوایج روزمره مردم گسترش یافت.در این زمان از منصب«عامل سوق»به عنوان زیرمجموعه حسبه نام برده اند؛البته همچنان گزارش هایی از حضور خلیفه اموی در بازارها و مناقشه با مردم بر سر قیمت وجود دارد که ولیدبن عبدالملک به بازار می رفت و با بقال ها مورد نرخ اجناس بحث می کرد. (4)در عصر عباسی حسبه توسعه فوق العاده ای یافت.در عهد منصور،از«عاصم بن سلیمان بن احول»به عنوان نخستین محتسب در امر پیمانه ها و اوزان کوفه یاد کرده اند.ابن اخوه

1- (1) .رضوان،ص39.
2- (2) .صبحی صالح،ص329.
3- (3) .وسائل الشیعه،ج11،ص317؛باب 30 از ابواب التجاره،حدیث 1.
4- (4) .رضوان،ص40.