- سخن ناشر 1
- تبیین موضوع تحقیق و منابع اصلی 10
- هدف و ضرورت تحقیق 15
- اشاره 17
- 1-اصالت رومی تشکیلات اسلامی 17
- الف)دیوان 18
- اشاره 18
- ب)پیوستگی دین و سیاست 19
- ج)خاتم 20
- د)سکه 20
- و)منصب کتابت و کاتبان 21
- ه)گاه شماری و تاریخ 21
- 3-اصالت عربی تشکیلات اسلامی 22
- 4-اصالت اسلامی تشکیلات اسلامی 23
- اشاره 24
- برخی جزئیات تشکیلات اسلامی در جزیره العرب پیش از اسلام 24
- -دربانی و پرده داری کعبه 26
- -آب دادن حجاج 26
- -رفاده یا مهمان داری 26
- -دارالندوه 27
- -قبه یا اسلحه خانه 28
- -سرداری(قیاده)و عیر 28
- -مؤسسه پرداخت دیه و غرامت 28
- -دادرسی و قضا 29
- -سفارت 29
- -ایسار 29
- -اموال مصادره شده 30
- -القضاء العشایری و عقدالاحلاف 30
- -نگاهبانی مسجدالحرام(عماره) 30
- 1-مبانی نظری تأسیس دولت به وسیله پیامبر صلی الله علیه و آله 34
- الف)تأسیس و امضای ادارات 37
- ج)تبدیل مدینه به شهر سیاسی 37
- ب)صدور نامه هایی به سیاق نامه های اداری 37
- اشاره 37
- د)تخریب جامعه جاهلی 38
- و)طرد نظام قبیله ای و تأسیس دولت دینی 39
- ه)مؤاخات و ارتباطات نوین اقتصادی-اجتماعی 39
- -صاحب سِرّ 41
- اشاره 41
- -نقیب 41
- -کاتب 42
- -حَشَم و اطرافیان خاص 42
- -مناصب دینی 43
- 2-امور نظامی 44
- -امور انتظامی و نظامی 44
- 1-حارس 44
- اشاره 45
- -اداره امور مالی در تشکیلات دولت پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله 45
- 2-پول و سکه 46
- 3-اوزان 46
- 1-مالیات 46
- -تعریف سیر و روابط و حقوق بین الملل در سیره پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله 47
- -سبک اداری نامه های پیامبر 49
- -سفرا و دیپلماسی دولت پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله 51
- اشاره 55
- الف)دیوان خراج 58
- ب)دیوان جند شرطه و شرطه الخمیس 59
- د)گزینش و تعیین عاملان 59
- ج)دیوان قضا 59
- و)دیوان رسایل و کاتبان 60
- ز)بیت المال 60
- ه)عیون و بازرسی 60
- ط )دادرسی و بازرسی کارگزاران 61
- ک)شهرگرایی حضرت علی علیه السلام و توصیه به مدنیت 61
- ح)فنون جنگ و آرایش نظامی 61
- خلاصه فصل،نتایج و منابع بیشتر برای مطالعه 62
- 1-ماهیت خلافت و کیفیت تحقق آن 64
- اشاره 64
- الف)پارادایم جانشینی در منابع تشکیلات اسلامی 67
- ب)تشریفات مربوط به القاب خلیفه 68
- الف)طبقه اول-خلفای پیامبر؛راشدین 72
- 2-تعداد خلفا،کمّیت و کیفیت قدرت آنها 72
- اشاره 72
- ب)طبقه دوم-خلفای اموی 73
- ب)خلفای اموی غرب اسلامی و اندلس-از الداخل تا هشام سوم(138-428ه) 73
- الف)خلفای اموی شرق در دمشق 73
- ج)طبقه سوم-خلفای بنی عباس 74
- -خلفای بنی عباس(655-136ه)در بغداد 74
- -خلفای عباسی(817-656ه)در مصر،(قاهره) 75
- د)طبقه چهارم-خلفای عثمانی 76
- 3-جایگاه ولایت عهدی در تشکیلات اسلامی 76
- -خطبه 80
- 4-تشریفات و نشانه های ویژه خلافت و سلطنت در تشکیلات اسلامی 80
- -سریر 82
- -سکه و سازمان دارالسکه و دارالضرب 83
- -برده(عبا) 87
- -خاتم و مُهر 88
- -عمامه و تاج 89
- 5-ادارات دارالخلافه و دربارهای سلطنتی دولت های اسلامی 90
- 6-حاجب 96
- خلاصه فصل،نتایج و منابع بیشتر برای مطالعه 102
- 1-جایگاه وزارت در تشکیلات اسلامی 104
- اشاره 107
- 2-اقسام وزیر 107
- الف)وزارت تفویض 108
- ب)وزارت تنفیذ 109
- 3-استمرار وزارت ایرانی در عصر عباسی اول 110
- 4-جایگاه مقام امیرالامرا در تشکیلات اسلامی 114
- اشاره 118
- 5-وزارت در دوره سلطه آل بویه(334-447 ق)و فاطمیان 118
- وساطت و وزارت در عصر فاطمی 122
- 6-وزارت در تشکیلات اسلامی عصر غزنوی(366-582ه) 123
- 7-وزارت در عصر سلجوقی(447-590ه) 125
- 8-وزارت در عهد دولت های مغربی و اندلسی 128
- اشاره 133
- 10-وزارت در عصر خلفای عثمانی(6801342ه)و صفوی(9071135ه) 133
- 1-امارت استکفاء 135
- 2-امارت استیلاء 136
- 1-دیوان در تشکیلات عصر پیامبر صلی الله علیه و آله و راشدین 140
- 2-دیوان در عصر اموی 142
- اشاره 142
- ب)دیوان جند 143
- الف)دیوان خراج 143
- ج)دیوان خاتم 144
- د)دیوان رسائل 145
- ه)دیوان برید 146
- و)دیوان نفقات اموی 149
- ز)دیوان صدقه عهد اموی 149
- ط )دیوان طراز عهد اموی 150
- ح)دیوان مستغلات 150
- اشاره 153
- الف)دیوان مصادرات 159
- ب)دیوان النظر فی المظالم 160
- ج)دیوان ضیاع 160
- د)دیوان استخراج 161
- و)دیوان جهبذه 161
- ه)دیوان خاصه 161
- ط )دیوان المکاتبه و دیوان رسائل(دیوان انشاء) 162
- ز)دیوان موالی و غلامان 162
- ح)دیوان الجند الشاکریه 162
- ی)دیوان برید در عصر عباسی و فاطمی(صاحب الخبر) 165
- 7-دیوان و نظام وزارت در عصر ایلخانی،تیموری،عثمانی و صفوی 177
- خلاصه فصل،نتایج و منابع بیشتر برای مطالعه 181
- جایگاه تشکیلات مالی در شریعت اسلام 184
- اشاره 184
- اشاره 185
- 1-دیوان بیت المال(الدیوان السامی) 185
- اقلام عمده درآمد دیوان بیت المال 190
- الف)زکات 190
- ب)خمس 195
- ج)عشور 197
- ه).خراج 202
- اشاره 208
- 3-جایگاه درآمد اقطاع در تشکیلات اداری مسلمانان 208
- دیوان های مالی اقطاع در عصر بویهی،غزنوی و سلجوقی 210
- 4-دیوان استیفاء 212
- 5-درآمد وقف 214
- 6-تخلفات مالیاتی و تعمیم مصادیق مالیات 215
- الف)عطا و دیوان عطا 220
- اشاره 220
- 8-هزینه های دولت در تشکیلات اسلامی 220
- ب)حقوق کارمندان 222
- د)هزینه های شخصی خلفا 225
- خلاصه فصل،نتایج و منابع بیشتر برای مطالعه 225
- مقدمه 228
- اشاره 229
- 1-سیره نظامی پیامبر صلی الله علیه و آله 229
- اولین رئیس دیوان جند 229
- 1-اصول ثابت جنگ و صلح؛ 230
- 2-آمادگی دایم؛ 230
- 4-نظم و آرایش نظامی؛ 232
- 3-رازداری؛ 232
- 5-اصل غافل گیری؛ 233
- الف)دیوان جیش و ترکیب نیروها در عصر اموی 235
- اشاره 235
- ب)دیوان جیش و عناصر سپاه در عصر عباسیان 236
- ج)نیروهای مشرقی ارتش عباسی در عصر معتصم و متوکل 238
- 3-مراحل انحطاط و سقوط و فروپاشی ارتش خلافت عباسی 239
- اشاره 242
- -یگان دَبّابات 242
- -یگان نفت انداز 242
- -یگان منجنیق(عرّاده) 243
- -یگان عیاران 244
- -یگان زرافین 244
- -عیون و نیروهای تدارکاتی 245
- الف)سلاح های سبک 247
- 6-ساز و برگ نظامی و اسلحه در تشکیلات نظامی دولت های اسلامی 247
- اشاره 247
- -منجنیق 249
- اشاره 249
- ب)سلاح های سنگین 249
- -قوچ جنگی 250
- -دبابه 250
- 7-آرایش نظامی در تشکیلات اسلامی 251
- -توپ 251
- 8-توسعه دیوان جیش سامانیان غزنویان و سلجوقیان 255
- 9-دیوان عرض،دیوان عارض 259
- اشاره 262
- الف)دیوان جیش و نیروی نظامی در مغرب و اندلس 265
- ب)دیوان جیش و سازمان نظامی عصر عثمانی 267
- 11-تشکیلات نظامی و دیوان سپاه صفویه 270
- 12-دیوان و تشکیلات نظامی نیروی دریایی در دوره اسلامی 272
- 13-دیوان اسطول 274
- 14-اسامی برخی کشتی های جنگی و یگان های دریایی 276
- مقدمه 284
- 1-نظام قضا در عصر پیامبر 285
- 2-دیوان قضا در عصر راشدین 288
- 3-دیوان قضا در عصر اموی 290
- 4-دیوان قضا در خلافت عباسی و فاطمی 291
- 5-دایره وظایف قاضی در تشکیلات اسلامی 296
- اشاره 296
- الف)مکان قاضی و کارمندان او در تشکیلات اسلامی 298
- ب)قضاوت در دولت های وابسته به خلافت عباسی 300
- 6-دیوان مظالم و آیین دادرسی 302
- 7-دیوان مظالم در عصر عباسی و دولت های معاصر آن 303
- 8-تشکیلات قضا در عصر ایلخانی،صفوی و عثمانی 305
- خلاصه فصل،نتایج و منابع بیشتر برای مطالعه 309
- دایره وظایف محتسب و شرایط آن 311
- اشاره 311
- 1-حسبه در عصر پیامبر صلی الله علیه و آله و راشدین 313
- 2-حسبه در عصر اموی و عباسی 315
- 3-حسبه در عصر دولت های وابسته به خلافت عباسی 316
- اشاره 320
- تعریف شرطه در سازمان اداری مسلمانان و محدوده وظایف آن 320
- 1-شرطه در صدر اسلام 321
- 2-شرطه در عصر غزنوی،بویهی،فاطمی و سلجوقی 326
- 1-ولایت نماز 329
- 4-ولایت در فتوا(صاحب الفتوا) 332
- 3-ولایت حج،امیرالحاج 332
- 5-وظایف دینی عصر عثمانی و صفوی 333
- 6-سازمان نقابت،نقیب الاشراف 335
- خلاصه فصل و نتایج و منابع بیشتر برای مطالعه 338
- اشاره 339
- تشکیلات اصناف و تجارت در دوره اسلامی 342
- تشکیلات اسلامی در شبه قاره هند 344
- تشکیلات و اداره امور علمی و آموزشی در جهان اسلام 345
- تغییرات و برخورد سنت و مدرنیته در تشکیلات اسلامی 346
پایان تشکیلات اسلامی
تغییرات و برخورد سنت و مدرنیته در تشکیلات اسلامی
پس از سقوط صفویان،دولت های سلاطین بیکاره روی کار آمدند و دوره ای از فروپاشی قدرت در عصر ملوک الطوایف شکل گرفت و ادارات و سازمان های این دولت ها که حکومت های نظامی بودند،نمونه کوچکی از سازمان اداری صفوی است که با اصلاحات و تغییرات جزئی استمرار یافته است.با فروپاشی قدرت،توسعه تشکیلات اسلامی پس از سلطنت صفوی متوقف شد.این سازمان در زمان شاه عباس اول با اصلاحات او،باعث توسعه تشکیلات اسلامی شده بود.مقارن با دولت صفوی،انقلاب فرانسه در قرن 17م،زمینه تشکیل نهادهای جدید اداری در چارچوب جمهوری را فراهم ساخت که در تاریخ نهادها،مهم ترین نقطه عطف است.
دولت صفوی و دولت عثمانی که دو قطب اصلی تشکیلات در جهان اسلام بودند و سازمان ها و ادارات را در چارچوب رقابت سیاسی-اقتصادی و مذهبی با یکدیگر تعیین می کردند،از تحولات اروپا در تشکیلات به دور ماندند؛زیرا این تحولات اساس و ارکان تشکیلات این دو دولت،یعنی نظام خلافت و