تاریخ تشکیلات در اسلام صفحه 40

مجالس به ریاست شیوخ قبایل تشکیل می شد،اما با تحقق نظام یکپارچه دولت دینی در عهد رسول خدا صلی الله علیه و آله و خلفای راشدین،این ریاست به پیامبر صلی الله علیه و آله و جانشینان او رسید.وات (1)در کتاب محمّد در مکه و محمّد در مدینه،عظمت پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله را بینش سیاسی،اجتماعی و اداری او در تأسیس دولت دینی در جامعه ای با حاکمیت سنن قبایلی دانسته است.به نوشته وات،پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله،بینش خاصی در آینده نگری داشت و دولت مردی حکیم و آگاه و بصیر و متبحر در اداره امور بود؛ازاین رو قرآن از او خواست که تشکیلات اداری تأسیس کند و اداره امور را به عهده بگیرد.به عقیده وات اگر محمّد مرد دولت و اداره نبود،بخشی مهم از تاریخ بشر به وسیله او نوشته نمی شد.دولتی که او بنا نمود تبدیل به تشکیلاتی پویا شد که پس از مرگ او و در غیاب او با وضع موجود توافق پیدا کرد و با سرعت خارق العاده ای گسترش یافت. (2)از وجوه اهمیت پیامبر در شکل گیری دولت-شهر مدینه که مورد توجه برخی محققان قرار گرفته، (3)این است که مدینه با وجود سابقه کهن شهری،به سبب حضور یهود،همواره جامعه ای آشوب زده و همواره در وضعیت جنگی بود و یهود مدینه با استفاده از سیاست تفرقه بینداز و حکومت کن(فَرّق،تسد)سال های بسیاری جریان های مختلف مدینه از جمله اوس و خزرج را درگیر ساخته بودند.حضور پیامبر در مدینه،نقطه پایان عملیات یهود در جزیره العرب و آغاز تأسیس شهری با سامانه های اداری جدیدی بود که بلافاصله پس از رحلت او در حدود 1500 نقطه از جهان باعث نهضت عظیم شهرسازی گردید. (4)

1- (1) .وات،ص500.
2- (2) .وات،ص511.
3- (3) .علی،ج5،ص252.
4- (4) .نخستین همایش آرمان شهر اسلامی،پارادایم شهرسازی اسلامی،ص 115.