تاریخ تشکیلات در اسلام صفحه 88

رمضان،با تشریفات خاصی مراسم برده پوشی را اجرا می کردند.اکنون این برده همراه با سایر متروکات نبوی در سرای کهنه استانبول نگه داری می شود. (1)

-خاتم و مُهر

از نشانه های خاص خلافت و در عین حال از علائم بسیار مهم در تشکیلات اسلامی است.کاربرد خاتم مشترک بین دستگاه خلفا و دربار و درگاه سلاطین و دولت های اسلامی است.خاتم از زمان پیامبر صلی الله علیه و آله تا پایان خلافت عثمانی و سلطنت صفوی با تغییرات بسیاری روبه رو شد و به نام های«خاتم»،«طغرا»،«تمغا»و«مهر»از آن یاد شد.در عصر بویهی در دیوان خاتم (2)از الخاتم الصغیر (3)نام برده اند.در عصر غزنوی،مهر از لوازم سلطنت بود:«امیر محمود به خط خویش گشادنامه نبشت...و آن را مهر کرد. (4)در عصر سلجوقی،طغرای چند خط که به منزله امضا و مهر سلطان است نشانه سلطنت بود؛این واژه ترکی در دوره های بعد از جمله در عصر صفوی به کار رفته است.در عصر ایلخانی نیز،یرلیغ(فرمان حکومتی)یا پائیزه،با مهرهای مخصوص غازان خان ممهور می شد.بزرگ ترین اصلاح اداری عصر ایلخانی،تهیه مهرهای متعدد برای انواع فرامین دولتی بود.غازان خان مهر بزرگی به نام«تغمای بزرگ»(قراتغما)درست کرد که آن را در صندوقچه ای نزد خود نگه می داشت و برای مثال امور نظامی را با تغما و مهری که روی آن عکس کمان و چماق و شمشیر بود مهر می کرد. (5)

1- (1) .زیدان،ص98.
2- (2) .مسکویه،ج2،ص23.
3- (3) .ابن عبدربه،ج5،ص178.
4- (4) .بیهقی،ص107.
5- (5) .اقبال،ص298.