تفکر عقلی در کتاب و سنت صفحه 118

مباحث فقه از مرز فروع فقهی در حدیث اهل بیت علیهم السلام تجاوز نمی کرد و فقها به فروع جدید و استدلال و رأی نمی پرداختند.تقدم نقل بر عقل،اصل مهم معرفت شناختی مکتب قم یا ری بود.بنابر اعتقاد اخباریان قدیم(شیخ صدوق و جناب کلینی)عقل توان و صلاحیت آن را ندارد که در وادی شریعت گام نهد.این معرفت شناسی،روش شناسی خاص خود را نیز به همراه داشت.فهم احکام دینی منحصر در مراجعه مستقیم به نصوص دینی گردید.به این معنا که فهم روایی یا حدیثی روش دستیابی به احکام الهی دانسته می شد. (1)

اصحاب عقل

در قرن چهارم و با پیدایش مکتب کلامی-فقهی بغداد که از کلام عقلانی و روش شناسی اصول فقه جانب داری می کرد،مکتب قم رو به افول گرایید.مشخصه اصلی این مکتب در برابر مکتب قم(ری)روش شناسی آن است.این روش که در میان فقها از آن به«اصول»تعبیر می شود ناشی از معرفت شناسی اصحاب مکتب بغداد است که قائل به کاربرد«عقل»در فهم احکام الهی بودند.

از نمایندگان برجسته مکتب اصولی در سیر تاریخی می توان به این افراد را نام برد:

1.ابومحمدحسن بن علی عمانی معروف به ابی علی عقیل یمانی(متوفای 328 یا 329 ق).

2.ابوعلی محمد بن احمد کاتب اسکافی معروف به ابن جنید(متوفای 381ق)

3.شیخ محمدبن نعمان مشهور به شیخ مفید(338-413 ق)

شیخ مفید مهم ترین و برجسته ترین نماینده مکتب بغداد و از بنیان گذاران