تفکر عقلی در کتاب و سنت صفحه 13

-قوه ادراک مجردات است.

و در تعریف تعقّل گفته اند تعقّل یعنی:

-حضور ماهیت معقول نزد عاقل.

-قبول کردن نفس صورت های عقلیه را.

-ادراک ماهیات برهنه از ماده. (1)

واژه شناسی برهان

به گفته راغب اصفهانی:«البرهان بیان للحجه؛فالبرهان اوکد الادلّه و هوالذی یقتضی الصدق ابداً لامحاله».برهان بیان دلیل است؛برهان محکم ترین دلیل هاست و چیزی است که همواره اقتضای صدق و درستی را داراست به وجه ضرورت. (2)

تفاوت میان دلالت و برهان آن است که برهان ضرورتاً گفتاری است که بر درستی چیزی گواهی بدهد در صورتی که دلالت هم گفتار است و هم غیرگفتار. (3)

ابوهلال عسکری درباره برهان گفته است:برهان چیزی است که به وسیله آن،دلیل طرف مقابل قطع گردد و کلمه برهان،فارسی معرّب است و اصل آن،«بُرآن»بوده که جزء نخستین،فعل امر از مصدر«بریدن»و جزء دوم«آن»،اسم اشاره است. (4)تفاوت میان برهان و دلیل آن است که برهان،حجّت قاطع مفید علم است.در صورتی که دلیل افاده ظنّ می کند و به«اماره»(یعنی نشانه)نزدیک

1- (1) .دکتر عبدالمنعم الحنفی،المعجم الشامل لمصطلحات الفلسفه،ص20.
2- (2) .مفردات الفاظ القرآن.
3- (3) .ابوهلال عسکری،الفروق فی اللغه،ج1.
4- (4) .همان،ص155.