تفکر عقلی در کتاب و سنت صفحه 132

است.این مفاهیم که به روش فلسفی یا عرفانی در ذهن پدید آمده اند،اعظم حُجُب و اشدّ معاصی و افحش فحش به ربّ العزّه و اشنع جنون در نظر صاحب شریعت مقدسه است». (1)

نفس و عقل در مکتب تفکیک

از دیدگاه مکتب تفکیک در سراسر هستی هیچ مخلوقی مجرّد از ماده نیست.تمام مخلوقات را ماده و مشتقات آن فرا گرفته است.بنابراین نفس انسانی نیز مادی و مظلم الذات است.در نقطه مقابل،عقل و علم،موجودی نورانی و مجرد است.پس حقیقت انسانی نمی تواند عین چنین موجوداتی نورانی باشد.نفوس هرچند به سرحد اعلای کمال نایل شوند،باز از ظلمت و مادیت ذاتی خویش رهایی نمی یابند و مغایرت ذاتی خود را با آن حقیقت(علم و عقل)حفظ خواهند کرد. (2)حقیقت عقل همان علم است نه مدرک یا مدرکات و یا مراتب نفس. (3)

«معلومات و متصورات و متوهمات و متخیلات معانی و مفاهیم و صور ذهنیه،همه به نور علم معلوم و مکشوف می شوند نه این که حقیقت آنها علم باشد.

لفظ علم و عقل از الفاظ وارد در قرآن و سنت اشاره به حقیقتی است که در خارج موجود است و واقعیت دارد.تصورات و خیالات،علم و عقل نیستند.عقل و علم به تصور و توهم نمی آید». (4)

«نفس ذاتا فاقد کمالات و ظلمانی محض است.انوار قدسی همه خارج از

1- (1) .میرزا مهدی اصفهانی،اعجاز القرآن،ص13.
2- (2) .میرزا حسنعلی مروارید،تنبیهات حول المبدأ و المعاد،ص11-30.
3- (3) .میرزا جواد تهرانی،میزان المطالب،ص65.
4- (4) .شیخ مجتبی قزوینی،بیان الفرقان،ج1،ص15-57-62.