تفکر عقلی در کتاب و سنت صفحه 134

«وجدان حالت عرضی است که بر نفس عارض می شود؛مشابه نور حسی که بر اجسام عارض و سبب ظهور آنها می شود». (1)

نقد دیدگاه میرزامهدی اصفهانی

از دیدگاه میرزامهدی،بهترین نوع قیاس که همان برهان باشد قبیح ترین نوع استدلال و قیاس است؛چرا که مبتنی بر علیت است و علیت،باطل است:«لان اکبر المقاییس و احسنها قیاس البرهان و هو مؤسسه علی العلّیه و المعلولیه و هی مؤسسه علی قیاس الواجب بالممکن و النور بالظلمه و العلیه من اصلها باطله فاحسن الاقیسه اقبحها». (2)

جالب این است که خود ایشان در بیان فوق بر اساس قیاس و ارتباط علِّی صغری و کبری نتیجه مطلب را دنبال کرده است:

صغری:«اکبر المقاییس و احسنها قیاس البرهان و هو مؤسسه علی العلیه و المعلولیه».

کبری:«و العلیه من اصلها باطله».

نتیجه:«فاحسن الاقیسه اقبحها».

به فرموده آیت الله جوادی آملی:

کسی که واقعا علیت را قبول نداشته باشد و استدلال منطقی را عین ضلالت بداند و اساساً استدلال را مفید علم نداند،چگونه می شود با او بحث کرد؟آیا چنین فردی می تواند با خودش بنشیند و فکر کند و آراء دیگران را نقادی و جرح و تعدیل کند؟