تفکر عقلی در کتاب و سنت صفحه 141

8-نظام طولی جهان هستی

مراتب طولی نظام هستی

وجود دارای درجات و مراتبی است که هر درجه و مرتبه عالی تر از مرتبه پایین تر به شدت وضعف و کثرت و قلّت و امثال آن تفاوت دارد.یعنی در عین آن که وجودِ واحد،بسیط است،این وجودِ واحد،دارای مراتبی است که از یک طرف به اعلی المراتب می رسد و از طرف دیگر متدرّجاً نزول پیدا می کند تا به ادنی المراتب می رسد و در بین این دو درجه اعلی و ادنی،بقیه مراتب،بر حسب اختلاف درجات و مراتبشان قرار دارند.به طوری که هرچه رو به بالا برویم،وجود قوی تر و شدیدتر و وسیع تر خواهد بود و بالعکس از بالا هرچه به پایین بیاییم،وجود،ضعیف تر و تنگ تر خواهد بود.به طوری که هر مرتبه از مراتب بالا،واجد کمال درجات مادون خود هست و لاعکس.

مانند نور که در عین آن که مفهومش واحد است و حقیقتش بسیط است،ولی دارای یک سلسله ممتّد و طولانی است که درجه اعلای آن در خورشید و درجه ادنای آن در ظلمات زمین است و بین این دو درجه،مراتب مختلف و متفاوت از نور در این ستون از نور موجود است و به طور کلی می توان تفاوت