تفکر عقلی در کتاب و سنت صفحه 150

پس در مورد این آیه دست کم احتمال پسندیده تر این است که«سماء»در اینجا عالم فوق ماده است و به حسب آنچه از ظاهر برخی آیات دیگر بر می آید هر چه در این عالم مادی وجود دارد از عالم فوق ماده نازل می شود. (وَ إِنْ مِنْ شَیْ ءٍ إِلاّ عِنْدَنا خَزائِنُهُ ) 1 همه چیز در آنجاست و سپس به عالم ماده نزول می کند و«روزی»انسان هم باید از«عندالله»نازل شود.پس به احتمال قوی سماء در این آیه،سماء معنوی است که البته قابل تطبیق بر مباحث عقلی نیز هست.و هستی همه باید از مرتبه بالاتر نازل شود و از جمله رزق انسان هم و بودن بهشت در آسمان نیز ظاهراً از همین مقوله است. (1)

تدبیر امر

(یُدَبِّرُ الْأَمْرَ مِنَ السَّماءِ إِلَی الْأَرْضِ ثُمَّ یَعْرُجُ إِلَیْهِ فِی یَوْمٍ کانَ مِقْدارُهُ أَلْفَ سَنَهٍ مِمّا تَعُدُّونَ ) 3

خداوند امر عالم را از سوی آسمان به طرف زمین تدبیر می فرماید و سپس بدو فرا بازمی گردد.در روزی که هم چند هزار سال در شمار شمایان است.

«الی الارض»دلالت دارد بر اینکه در تدبیر معنای نزول نیز تضمین شده است.زیرا تدبیر با«الی»متعدی نمی شود و سپس می فرماید:همین«امر»دوباره به سوی او فرامی رود.ظاهراً ضمیر«الیه»به خداوند برمی گردد نه به آسمان.در این آیه نیز پیداست که سماء عالم مجرد است.زیرا خدا که در آسمان نیست.خداوند در همه جا حضور دارد.پس می توان نتیجه گرفت که منظور از سماء در این آیه،سماء جسمانی نباشد.بلکه همان عالم مجردی است که خزائن همه چیز در آنجاست. (2)