تفکر عقلی در کتاب و سنت صفحه 159

اتصال مراتب وجود

مراتب الموجودات علی تفاوت درجاتها متواصله علی نعت الاتصّال بدواً و عوداً بحیث لا ثلمه فی الوجود اصلاً.فیتقوّم السافل بالعالی دائماً فلایوجد السافل الّا و قدوجد العالی قبله هکذا جرت سنه الله کما قال عزوجّل: (ما نُنَزِّلُ الْمَلائِکَهَ إِلاّ بِالْحَقِّ ) 1

فآخر کل مرتبه متصل بأول المرتبه التی هی اسفل منه و اوله بآخر الاعلی،بل آخر درجه من درجات مرتبه واحده متصل باوّل درجه اخری هی اسفل منه و اوّله باخر الاعلی و کل کامل فی مرتبه من المراتب،یحوی جمیع الکمالات التی دونه.فالحق سبحانه یحوی جمیع ما فی الوجود و یحیط بکل شیء و العقل الأول یحوی جمیع ما هو دونه و هکذا. (1)

مرحوم فیض کاشانی ضمن اشاره به ترتّب موجودات و اتصال وثیق و استوار بین آنها،این نکته را خاطرنشان می سازد که همه هویت و قوام موجود مرتبه مادون،به عنایت موجود مرتبه مافوق است و چینش ملائکه در این سلسله طولی قرار می گیرد که ترتّبی طولی و به حقّ است که هر مافوقی محیط بر مادون خود است و همه تحت عنایت حضرت حق و با افاضه وجودی آن ذات بی نهایت تحقق یافته اند.

موقعیت وجودی جهان آفرینش و ابتدا و ختم آن

جهان هستی-ماسوی-هر چه باشد و هر عظمت و وسعت حیرت انگیزی که داشته باشد و هر کثرت و اختلاف و تضاد و تزاحم و تنازعی که در آن حکم فرمایی نماید،یک واحد بیش نیست که فعل حق بوده و از هر جهتی که