تفکر عقلی در کتاب و سنت صفحه 172

مرحوم حکیم سبزواری:«ان الذّی الشیء الیه افتقر مطلقا،صدوراً او قواما تاماً او ناقصاً فعلّه و الشیء المفتقر معلولاً». (1)در این تعریف مرحوم سبزواری به افتقار و نیازمندی معلول،به وجود علت اشاره نموده است که معلول همه هستی و هویت خود را از علت داراست.

علیت از دیدگاه نقل(آیات و روایات)

به گفته راغب:«السبب»به معنای ریسمانی است که به کمک آن از درخت خرما بالا روند و جمع آن اسباب است و هر وسیله ای که برای رسیدن به چیزی از آن کمک گرفته می شود،سبب گویند. (2)

تفاوت میان علت و سبب در لغت

برخی از علل پس از معلول تحقق می یابند؛مثل علت غایی که در ذهن مقدم است و در خارج مؤخر است.اما سبب به هیچ وجه از مسبب خود متأخر نیست.علت در لغت چیزی است که به وسیله آن حکم چیز دیگری تغییر می یابد و از همین جاست که به بیماری نیز علت گفته اند؛زیرا بیماری حال بیمار را دگرگون می سازد. (3)

علت معمولا در زبان عرفی به معنایی گفته می شود که هدف و مقصد فاعل را نشان می دهد و به اصطلاح در عرف،علت را به علت غایی اطلاق می کنند و می گویند:علت اینکه این کار را انجام دادی چه بود؟یعنی هدف تو از این کار چه بود؟اما در اصطلاح عام فلسفی به هر چیزی که چیز

1- (1) .شرح منظومه،ص156.
2- (2) .مفردات الفاظ قرآن کریم.
3- (3) .ر.ک:الفروق فی اللغه،ج 1.