تفکر عقلی در کتاب و سنت صفحه 182

10-احتجاج های رسول اکرم صلّی الله علیه و آله و ارشاد به حکم عقل

نحوه احتجاج های رسول اکرم صلّی الله علیه و آله

چون محور رسالت پیامبران،ابلاغ حجّت و تمامیت دلیل است،ازاین رو خداوند رسول اکرم صلّی الله علیه و آله را با احتجاج های متعدد مأنوس نمود تا هم در مرحله حس سخنی بگوید که پشتوانه مثالی داشته باشد و هم در نشئه مثال سخنی دارای پشتوانه عقلی داشته باشد؛تا هم اولوالالباب که به معارف بلند عقل وابسته اند بتوانند از معارف عقلی مدد بگیرند و هم کسانی که در نشئه مثال یا حس به سر می برند،از نیل به اصل مطلب محروم نباشند.

و همان طور که طبق فرمان الهی گاهی آن حضرت با حکمت(برهان)و زمانی با موعظت(خطابه)و گاهی هم با جدال احسن محاوره و احتجاج می کرد،گاهی در حَدّ برهان عقلی و زمانی در حد اعجاز فعلی و حسی حجّت را بر اصناف گوناگون تمام می نمود.

فرق بین جدال احسن و برهان آن است که اگر مقدمات استدلال از جنبه حق و معقول بودن مورد استفاده قرار بگیرد،آن استدلال برهان نام دارد و اگر از جنبه حق و مقبول و مسلّم بودن مورد استشهاد قرار گیرد،جدال احسن است. (1)