تفکر عقلی در کتاب و سنت صفحه 68

سلاح منطق عقلی و به نیروی برهان که فطرتاً با آن مجهزند به شناخت حقایق جهان ماوراء طبعیت نائل آیند و این همان فلسفه الهی است. (1)دین حقیقی مردم را جز به فلسفه الهی نمی خواند و این دو کاملا وحدت هدف دارند و آن این که انسان از روی دلیل عقلی به عالم ماورای طبیعت یقین و علم پیدا کند (2)

واژه عقل،واژه ای ارزشی

عقل واژه ای است که بار ارزشی دارد و همگان مدعی داشتن آن هستند،از این رو معنا و موارد اطلاق آن نزد اصحاب مکاتب متعدد متفاوت است.چه اینکه واژه حق و باطل و حسن و قبح نزد صحابه مذاهب گوناگون،مختلف است.

کلمه عقل مانند واژه درخت نیست که نزد همگان یکسان باشد بنابراین داوری توده مردم درباره افرادی که منافع دنیا و اغراض مادی را به خوبی و با سرعت و حدّت تشخیص می دهند،ولی در تمیز معارف والا و مطالب معنوی و اهداف اخروی و جاودان راجل اند چنین است که آنها از عقل خوبی برخوردارند.در حالی که این گروه از نظر اولیای الهی گرفتار نکراء و مبتلا به شیطنت و دهاهستند. (3)

این تقابل در معنا برای بار ارزشی این واژه است که از یک سو به حق و باطل در حکمت نظری و از سوی دیگر به حسن و قبح در حکمت عملی مرتبط است (الَّذِینَ ضَلَّ سَعْیُهُمْ فِی الْحَیاهِ الدُّنْیا وَ هُمْ یَحْسَبُونَ أَنَّهُمْ یُحْسِنُونَ صُنْعاً) 4

واژه های ارزشی مانند کلمات طبیعی و فاقد بار ارزشی نیستند،که نزد همگان یکسان باشند.بلکه نزد متفکران الحادی و الهی کاملا متفاوت اند یکی فلان عمل

1- (1) .سیدمحمدحسین طباطبایی،علی و فلسفه الهی،مترجم سید ابراهیم سیدعلوی،ص18.
2- (2) .همان،ص21.
3- (3) .دَهِی-دَهاء:باهوش بودن-زیرک بودن-دَهَی:زیرکانه عمل کردن،حیله گری کردن(باکسی)