تفکر عقلی در کتاب و سنت صفحه 85

نمی توان دین را شناخت و از آن بهره مند شد:«قوام المرء عقله و لا دین لِمَن لا عقل له». (1)

در بیان مولا امیرالمؤمنین علیه السلام فهم و درک در سایه سار عقل معنا پیدا می کند و ایشان،آن را رسول حق معرفی نموده اند:«من عَقَل فَهِمَ-اَلعقلُ رسول الحقّ». (2)

در حدیثی از امام صادق علیه السلام عقل به عنوان زینت و نور از ناحیه خداوند برای خلق ذکر شده و وسیله استدلال و شناخت خداوند معرفی گشته است:«اِنَّ اوّل الامور و مَبدأها و قُوّتها و عماراتها الّتی لا ینتَفع بشیء الّا به العقلُ الذّی جَعله الله زینه و نوراً لهم فَبِالعقل عَرَف العباد خالقهم و انّهم مَخلوقون...» (3)

آغاز و نخست هر چیز و نیرو و آبادانی که هر سودی تنها به آن مربوط است،عقل است که خدا آن را زینت و نوری برای خلقش قرار داده است.پس با عقل،بندگان خالق خود را بشناسند و بدانند که آنها مخلوق اند و او مدبّر و ایشان تحت تدبیر او هستند و این که خالقشان پایدار است و آنها فانی هستند و به وسیله عقول خویش با دیدن آسمان و زمین و خورشید و ماه و شب و روز استدلال کردند که او و این ها خالق و سرپرستی دارند ازلی و ابدی و با عقل تشخیص زشت و زیبا دادند و دانستند در نادانی،تاریکی و در علم،نور است.این است آنچه عقل به آنها راهنما گشته است.»

عقل مطبوع و عقل مسموع

اشعاری به امیرالمؤمنین علی علیه السلام منسوب است که در آنها ایشان عقل را به

1- (1) .بحارالانوار،19،94،1.
2- (2) .عبدالواحد آمدی،غررالحکم و دررالکلم،ص50-53.
3- (3) -اصول کافی،ج1،ص29.