درسنامه حقوق بشر از دیدگاه اسلام صفحه 168

فلسفه تشریع دین و اهتمام پیامبران الهی این است که مردم با بهره گیری از تعلیم دین و میزان حق و باطل،خود به اقامه قسط و عدل بپردازند؛ (1)چرا که عدالت زمینه ساز همیاری و شرط تکامل اجتماعی است. (2)روح عدالت نهفته در حقوق بشر که از اعماق عدالت خواهی اسلام نشأت می گیرد،سرشت فردگرایی و اصالت فرد را در حوزه حقوق بشر کم رنگ و بی اعتبار می سازد و به آن خصلت عادلانه می دهد.عدالت همانند توحید،یکی از معیارهای سنجش حقوق بشر است. (3)منظور این است که حقوق بشر نمی تواند از چهارچوب عدالت بیرون باشد.به همین دلیل،تأکید بر اجرای عدالت به منزله یک سنت سیاسی،هماره اندیشه حکیمان را درگیر خود ساخته است.

اصل تلازم حق و تکلیف

تردیدی نیست که حق و تکلیف،جدایی ناپذیرند؛زیرا هر دو از یک خاستگاهند.حتی تصور این که یکی علت و دیگری معلول باشد،دشوار است و هر یک از آن دو ریشه در دیگری دارد؛به گونه ای که حق بدون تکلیف و تکلیف بدون حق معقول و مقبول نیست.اصولا فرد از آن رو حق دارد که بتواند مسئولیت های خود را انجام دهد و تکلیف دارد،چون از حقوقی برخوردار است. (4)پس در هر نظام حقوقی حق و تکلیف دو مفهوم متلازمند.تلازم حق و تکلیف به دو گونه قابل تصور است (5):

1- (1) .حدید،آیه25.
2- (2) .خواجه نصیرالدین طوسی،اخلاق ناصری،تصحیح و تطبیق مجتبی مینوی و علیرضا حیدری،ص247-257.
3- (3) .مبانی حقوق بشر در اسلام و غرب،ص45.
4- (4) .همان،ص45.
5- (5) .نگاهی گذرا به حقوق بشر از دیدگاه اسلام،تدوین و نگارش عبدالحکیم سلیمی،ص24.