درسنامه حقوق بشر از دیدگاه اسلام صفحه 277

ریشه کن شود.ادعای اطلاق دلیلی ندارد؛چون ممکن است انسانی به سبب سوء اختیار خود،مستحق عقوبت بردگی شود؛مثلاً کسی که در برابر نظام حق و عادلانه اسلامی که ضامن سعادت و بشریت است شورش کند،پس از شکست خوردن برده می شود و باید به بردگی گرفته شود؛زیرا مصلحت خود او و دیگر انسان ها در همین است.چنین کسی اگر آزاد باشد،ممکن است به دشمنان اسلام پناه ببرد که در این صورت،از تعلیم و تربیت صحیح محروم می ماند و چه بسا درصدد مبارزه دوباره و برهم زدن آرامش جامعه اسلامی برآید.اگر این فرد برده شود و در جامعه اسلامی زندگی کند،به تدریج تحت تعلیم و تربیت درست،به مسیر بهروزی و کمال باز می گردد و دیگران نیز از شرّ او در امان می مانند.خلاصه این که بعضی از انسان ها ممکن است بر اثر ارتکاب اعمالی مجرمانه،زمینه بردگی خود را فراهم سازند و از آزادی محروم شوند.

خلاصه

آزادی به مثابه یک حق اساسی و بنیادین بشر،مورد اهتمام اسلام و اعلامیه های حقوق بشری است.واژه«آزادی»دارای مفاهیم مختلف فلسفی،روان شناختی،اخلاقی و حقوقی است که باید مورد توجه قرار بگیرد؛در غیر این صورت بحث آزادی به نتیجه مطلوب نخواهد رسید.از مفاهیم مختلف آزادی،آن چه در این بحث مهم به نظر می آید،آزادی تکوینی و آزادی تشریعی است که باید از هم جدا شود.

آزادی تکوینی،به معنای اختیار در برابر جبر است؛به این معنا که انسان در محدوده فعالیت های ارادی خویش تکوینا آزاد است.این آزادی،جوهره انسانیت،مبنای کرامت انسان و موجب امتیاز او از دیگر حیوانات است.اصولا در پرتو این