درسنامه حقوق بشر از دیدگاه اسلام صفحه 302

در قوانین اساسی کشورها و اسناد بین المللی حقوق بشر،این است که آزادی بیان برای تکامل شخصیت انسان،شکوفایی استعدادهای بالقوه فردی و تأمین سلامت مادی و معنوی جامعه امری لازم و ضروری است؛چون سخن گفتن آزاد،زمینه ساز مشارکت سیاسی،انسجام ملی است و سرانجام به کشف حقیقت و پیشرفت اجتماعی منجر می شود.

2-قلمرو آزادی بیان

بیشتر حقوق دانان میان«حق»و«آزادی»تمایز قائل می شوند.آزادی یک امتیاز بدون سبب،نامتعین و مطلق است؛اما حق،یک امتیاز مبتنی بر سبب خاص،تعریف شده و مقید می باشد.«ژوسران»در کتاب روح حق ها و نسبیت آنها و«روبیه»در کتاب حقوق شخصی و وضعیت های حقوقی در این باره مفصل بحث کرده اند. (1)

از تمایز میان آزادی و حق،این نتیجه به دست می آید:آزادی بیان،بحث مشترک معارف بشری است و همانند دیگر آزادی ها از دیدگاه های گوناگون فلسفی،سیاسی،اقتصادی و حقوقی قابل بحث و بررسی است.فلاسفه،علمای سیاست،اقتصاددانان و دانشمندان حقوق،هر یک با نگرش خاص به این مفهوم نگریسته اند.آزادی زمانی که در نظام حقوقی منعکس شود،تبدیل به حق می شود.به همین دلیل،در مباحث حقوق بشر،آزادی بیان به مثابه حق مورد بحث قرار می گیرد.آزادی بیان همانند اصل آزادی طبیعی،بدیهی،مطلق و غیر قابل کنترل است.به خلاف حق آزادی بیان که همانند سایر حقوق،مبانی،شرایط و حدود خاصی دارد که نباید از آن تجاوز شود؛هرچند در عمل ممکن است این اتفاق بیافتد.