درسنامه حقوق بشر از دیدگاه اسلام صفحه 404

اهل سنت ضمن حمایت از تأسیس«خلافت»،آن را«جانشینی پیامبر و نیابت از صاحب شریعت در حفظ دین و سیاست و دنیا» (1)می دانند و معتقدند که پیامبر اکرم صلّی الله علیه و آله کسی را برای جانشینی خویش نصب نکرد.مردم پس از انتخاب ابوبکر،با او بیعت کردند و سایر خلفا نیز بر همین روال خلافت کردند.مبنای مشروعیت از دیدگاه آنان اجماع امت(انتخاب مستقیم مردم)،نصب از جانب خلیفه پیشین یا گزینش اهل حل و عقد است،و مراد از«اولوالامر» (2)در قرآن کریم صاحبان امر و فرمان(حاکمان و سلاطین)اند. (3)

ج)نقش مردم در نظام ولایت فقیه

در زمان غیبت امام معصوم علیهم السلام،با پرسشی بسیار اساسی-که مشکل جهان اسلام است-روبه رو هستیم.در این دوران چه کسی صلاحیت حکومت دارد؟آیا از جانب خداوند کسی در دوران غیبت امام معصوم علیهم السلام برای حکومت نصب شده است؟

از نظر عقلی،کسی صلاحیت تصدی مقام حکومت را دارد که نسبت به قانون اطلاع کافی داشته باشد؛مصالح جامعه را به خوبی تشخیص دهد و از لحاظ اخلاقی برتر از دیگران باشد.این سه شرط که دوتای نخستین آن،جنبه شناختی دارد،و سومی جنبه اخلاقی،روحی و معنوی،در همه متصدیان امر حکومت بر حسب مراتبشان ضروری است.افزون بر این شرایط،اذن خداوند نیز لازم است. (4)

خدای متعال به کسانی اجازه تصدی حکومت را می دهد که شرایط نام برده را به بهترین شکل دارا باشند.چنین کسی در فرهنگ شیعه«ولی فقیه»نام گرفته

1- (1) .حقوق بشر و آزادی های اساسی،ص445.
2- (2) .نساء،آیه59.
3- (3) .نگاهی گذرا به نظریه ولایت فقیه،ص58 و59،همو:پرسش ها و پاسخ ها،ج1،ص21.
4- (4) .حقوق و سیاست در قرآن،ج1،ص193-195.