درسنامه حقوق بشر از دیدگاه اسلام صفحه 73

دانسته اند.به این برداشت نیز اشکال شده است که میان حق و ملک رابطه عینیت و این همانی نیست.حق،اعتباری در کنار مالکیت است.دلیل بر این ادعا،علاوه بر فهم عرف،آن است که در مواردی حق بدون ملکیت وجود دارد؛مانند کسی که حق تحجیر دارد،اما مالک نیست. (1)البته می توان این اشکال را چنین پاسخ داد که حق و ملک،هر دو از نوع سلطه اند؛با این تفاوت که سلطنت در ملک قوی است و در حق،ضعیف. (2)با این توجیه،به تعریف نخست بازمی گردیم که ایراد داشت.

3-حق به مثابه اختصاص

به نظر علامه طباطبائی رحمه الله،حق نوعی اختصاص است؛اختصاصی که لزوم وجود آن ناشی از درک این مطلب است که انجام یک فعل از دو فاعل ساخته نیست و مداخله در بهره وری از بهره ای که شخص خاصی آن را اراده کرده،ممنوع است.این اختصاص در بُعد مالی به معنای مِلک و در بُعد غیر مالی به معنای حق است. (3)

4-حق به منزله اعتبار خاص

حق،اعتباری خاص و اضافه ای ویژه است که از حکم وضعی یا تکلیفی یا منشأ دیگری انتزاع می شود. (4)حق،امری است اعتباری که در هر مورد،دارای معنای خاصّ و آثار ویژه ای است.از این رو،مضاف الیه حق،بیانگر مفهوم خاصّ اعتباری حق در هر مورد می باشد. (5)

1- (1) .امام خمینی،کتاب البیع،ج1،ص22.
2- (2) .همان.
3- (3) .محمدحسین طباطبایی،المیزان فی تفسیر القرآن،ج2،ص54.
4- (4) .آخوند خراسانی،حاشیه فوائد الاصول،ص224.
5- (5) .محمدحسین غروی،حاشیه بر مکاسب،ص10.