درسنامه حقوق بشر از دیدگاه اسلام صفحه 77

حق در نگاه حقوق دانان

اشاره

حق،امتیاز و توانایی است که حقوق هر جامعه منظم برای اعضای خود به وجود می آورد.جمع آن«حقوق»است. (1)به عبارت دیگر حق،امتیازی است که نظام حقوقی برای تنظیم روابط اشخاص به سود پاره ای از آنان در برابر دیگران ایجاد می کند. (2)یا حق،اختیاری است برای انجام یک فعل که به یک فرد یا یک اجتماع داده می شود. (3)اعلامیه های حقوق بشر حق را در همین معنا به کار برده اند.

امتیاز یا اختیاری که نظام حقوقی یک کشور برای فرد در نظر می گیرد،در واقع او را در موقعیت های ویژه اما متفاوت قرار می دهد. (4)به تعبیر دیگر،مفهوم«حق داشتن»در روابط و گزاره های مختلف حق مدار،معانی متفاوتی دارد.حق طلبکار بر دریافت بدهی خود،حق فرد بر توزیع اموال خود به وسیله وصیت،حق فرد در امتناع از اقرار علیه خود و حق کارگر بر پیوستن به اتحادیه کارگری،چهار نمونه از کاربرد حق در چهار معنای متفاوت است. (5)

این برداشت از«حق»برای نخستین بار توسط متفکرانی چون«وسلی هوفلد» (6)آمریکایی در سده بیستم ارائه گردید.او ادعا کرد که تحت عنوان حق،چهار گونه ارتباط متقابل و متلازم قابل تصور است.به عبارت دیگر،واژه حق در چهار قلمرو مختلف حقوقی مورد استفاده قرار می گیرد:مطالبه،آزادی،قدرت یا اختیار و مصونیت که تنها در یک شکل آن حق در برابر تکلیف قرار می گیرد.این

1- (1) .ناصر کاتوزیان،فلسفه حقوق،ج1،ص33.
2- (2) .ناصر کاتوزیان،مقدمه علم حقوق،ص228.
3- (3) .لوی برول،جامعه شناسی حقوق،ترجمه ابوالفضل قاضی شریعت پناهی،ص1.
4- (4) .ناصر قربان نیا:حقوق بشر و حقوق بشر دوستانه،ص44.
5- (5) .سید محمد قاری سید فاطمی،حقوق بشر در جهان معاصر،دفتر اول،ص19.
6- (6) . Wesley Hohfeld.