درسنامه حقوق بشر از دیدگاه اسلام صفحه 84

ب)حق موقت: حقی که زمانمند است؛مانند حق زوجیت در نکاح منقطع که با انقضای مدت پایان می پذیرد یا حق مستاجر نسبت به منافع عین مورد اجاره تا انقضای مدت اجاره یا حق منتفع نسبت به حق ارتفاق در عمری و رقبی.

5-تقسیم حق،به اعتبار زمان اجرا

حق از نظر زمان اجرا،دو صورت می یابد:

الف)حق حال: حقی که پس از پیدایش قابل اجرا می باشد؛مانند حق بایع نسبت به ثمن و حق مشتری نسبت مثمن در معامله.

ب)حق مؤجل: حقی که زمان اعمال آن از زمان پیدایش تأخیر دارد؛مانند معامله نسیه.

6-تقسیم حق،به اعتبار قابلیت زوال

حق از لحاظ قابلیت زوال به دو صورت قابل تبیین است:

الف)حق ثابت: حقی که نمی توان آن را زائل کرد؛مثلا کسی که مالی را به دیگری می فروشد،حق مشتری نسبت به آن مال ثابت است و بایع نمی تواند معامله را فسخ کند.

ب)حق متزلزل: حقی که در مدت معینی قابل زوال است؛مثلا کسی خانه ای را به دیگری می فروشد و شرط می کند که در طی یک سال اگر ثمن را به مشتری برگرداند،می تواند بیع را فسخ کند.ملکیت مشتری در این مدت متزلزل است.

هرچند پاره ای از این تقسیم ها،به اعتبار قیود و عوارض خارجی حق است-مانند حق دائم و موقت و حال و مؤجل-و جزء مسائل تکراری حقوق مدنی به شمار می رود و فایده بعضی دیگر اندک است و اقتضای بحث فلسفی یا منطقی