شبهات روزآمد صفحه 403

*شبهه

3 - آیا نسخ قرآن موجب تغییر و تحریف آن نمی شود؟ اقسام و معانی نسخ چیست ؟

*توضیح

یکی از مباحث مهم و چالش برانگیز قرآنی مسأله نسخ است. از مهم ترین سوالات در مورد نسخ دلیل و حکمت وجود آیات منسوخه در قرآن می باشد؛ به عبارت دیگر چرا در قرآن آیات منسوخه وجود داشته باشد تا موجب گمراهی یا اشتباه شود؟!

اهمیت بحث نسخ هنگامی روشن می شود که بپذیریم در قرآن آیاتی وجود دارد که به وسیله آیات دیگری نسخ شده اند. بنابراین یک محقق قرآنی باید آیات ناسخ و منسوخ را بشناسد. هم چنان که فقیهی که در صدد استنباط احکام فقهی از قرآن می باشد، باید آیات ناسخ و منسوخ را بشناسد تا بتواند در استنباط دچار اشتباه نشود.

مفهوم شناسی

الف) نسخ در لغت

نسخ در لغت معانی متعددی دارد که به آن ها اشاره می کنیم.

1 - زوال: «نَسْخ» در لغت یعنی زایل کردن چیزی به وسیله چیز دیگری که به دنبال آن می آید، مثل خورشید و سایه و هم چنین پیری و جوانی، و گاهی از نسخ معنی از بین بردن و گاهی مفهوم اثبات کردن فهمیده می شود.(1) صرف زوال (از بین رفتن) بدون ازاله (از بین بردن) را نسخ نمی گویند؛ مثلاً با فرا رسیدن ظلمت شب، روشنی روز زایل می شود، ولی چون ظلمت عدمی است و قدرت از بین بردن آن را ندارد نمی گویند: ظلمت نور را نسخ کرد.(2)