چشم پزشکی در دوره اسلامی صفحه 117

کتاب تشریح العین و اشکالها و مداواه اعلالها تألیف علی بن ابراهیم بختیشوع المتطبّب الکفرطابی دارای مباحث زیر است:

مرض الماقین؛ امراض الملتحمه، امراض القرنیه، امراض العنبیه، امراض الرطوبه البیضیه، امراض الجلیدیه، امراض البیضیه، امراض الرطوبه الزجاجیه، امراض الروح الباصره، ادویه العین، امراض الاجفان، امراض الماقات، امراض الملتحمه، امراض الطبقه القرنیه، امراض العنبیه، [صفات الاکحال].(1)

متن این اثر به روش عکسی در مجموعه نسخه برگردان آمده است.(2)

تذکره الکحّالین

تذکره الکحّالین(3)

نوشته علی بن عیسی، طبیبی مسیحی است. او در بیمارستانی که عضدالدوله در بغداد تأسیس کرده بود، تدریس می کرد وی را اغلب با عیسی بن علی، طبیب متوکّل خلیفه اشتباه کرده اند. حتی ابن قفطی در تاریخ الحکما.(4) دچار چنین اشتباهی شده است. وی به دنبال مشاجره با جاثلیق یوهانس (1001م.) از کلیسای نسطوری روی گرداند و به کلیسای ملکایی پیوست. در نیمه اوّل قرن 5ه- / 11م. درگذشت. آن طور که از لقب وی «الکحّال» برمی آید، او اصولاً بیشتر به چشم پزشکی می پرداخته است. بدون شک وی یکی از بزرگ ترین چشم پزشکان عرب بوده است. اثر وی در حکم کتاب قانون چشم پزشکی عرب ها بود. علی بن عیسی با فصول بیشتر و توصیف های مشروح تر اثرش، پزشک معاصر خود، عمّار بن علی موصلی را که با استعدادتر و از نظر پزشک متفکر امروزی، پُر مایه تر بوده، تحت الشعاع قرار داد.

به قول فؤاد سزگین، هیرشبرگ عقیده دارد که جرّاحی با بی حسّی عمومی از جمله کارهای اساسی و اصیل عملی در کتاب علی بن عیسی است. این چیز

1- . نسخه برگردان، ص 94-95.
2- . همان، ص 77-124.
3- نسخه برگردان، ص 75-76.
4- . تاریخ الحکماء، قفطی، ص247.