چشم پزشکی در دوره اسلامی صفحه 132

باید بیشتر فیلسوف شمرد تا طبیب. امّا ابن ابی اصیبعه داوری دیگری دارد و وی را هم در عرصه طب و هم در قلمرو سایر علوم طبیعی و نیز در فلسفه، «در عصر خود بی نظیر» می خواند.(1) از آثار طبّی وی که به دست ما رسیده، تنها کتاب «الذخیره فی الطّبّ» چاپ انتقادی شده است. به احتمال زیاد، ثابت نیز هم چون حنین بن اسحاق، خود را ویرایشگر و مفسّر طبّ جالینوسی می دانست. ولی، در هر حال، وی بر خلاف حنین به سایر پزشکان پیش از اسلام و مسلمان نیز استناد می جست.

از ثابت آثار زیادی بر جای مانده است. فؤاد سزگین ضمن بر شمردن آثار طبّی او، به برخی نسخ خطّی موجود از آنها در کتابخانه های دنیا اشاره کرده است؛ و از کتاب «فی علم العین و عللها و مداواتها» صرفاً به نسخه حلب، بازیل اشاره کرده است.(2) و احتمال این که نسخه تیمورپاشای قاهره قدیمی ترین نسخه موجود از این اثر باشد، به قوّه خود باقی است.

متن این کتاب به صورت عکسی از نسخه خطی در مجموعه نسخه برگردان آمده است.(3)

این کتاب دارای این مباحث است:

عدد امراض العین، امراض الجفن، امراض الماق، امراض الملتحمه، امراض القرنیه، امراض العنبیه، امراض ثقب العنبیه، امراض الرطوبه البیضیه، امراض الرطوبه الجلیدیه، امراض العصب المجوف، امراض الرطوبه الزجاجیه، امراض الطبقه الشبکیه.

فی تشریح العین

نوشته نجیب الدین ابوحامد (ابوالفتح) محمّد بن علی بن عمر سمرقندی است. او از پزشکان بزرگ دوره اسلامی به شمار می رود. وی آثار زیادی در طبّ از خود به یادگار گذاشته است؛ امّا در تاریخ پزشکی دوره اسلامی بیشتر با کتاب «الاسباب و العلامات» معروف شده است. پنج اثر معروف او را با عنوان «الخمسه النجیبیّه» می شناسیم که عبارتند از: «الاسباب و العلامات، اصول الترکیب،

1- . عیون الانباء، ج1، ص215.
2- . سباط، فهرس، ج1، ص93.
3- . نسخه برگردان، ص 386-453.