چشم پزشکی در دوره اسلامی صفحه 67

زهراوی، ابوالقاسم

(درگذشت 404ق/1013م)، پزشک عمومی، جراح و چشم پزشک در سده 4و5ق.

ابوالقاسم خلف بن عباس زهراوی پزشک و جراح عرب، زاده قرطبه در اندلس اسپانیا است. بزرگترین جراح عالم اسلام است که کتابهایش از مراجع جراحان قرون وسطا به شمار میآید. او در جراحی شهرت بسیار داشت. ابوالقاسم زهراوی همه آثار خود را در مجموعهای با نام التصریف لمن عجز عن التألیف که شامل 30 جلد است گرد آورد. وی در خرد کردن سنگ مثانه و نیز مسائل چشم مهارت داشت. کتابی با عنوان التصریف لمن عجز عن التألیف، درباره مسائل گوناگون طب نوشت و مهمتر بعضی از جراحیها و آلات جراحی چشم را بررسی کرده است. به سبب دانش و مهارت زهراوی در جراحی، این اوصاف از اهمیت خاص برخوردار است. هیرشبرگ این مطالب از کتاب را به طور عالمانه شرح و تحلیل کرده است.(1) این کتاب به کوشش فؤاد سزگین منتشر شده است.(2)

ابومنصور موفق هروی

پزشک و داروساز ایرانی در سده 4و5ق.

موفق هروی مشهور به ابومنصور فرزند علی، نویسنده کهنترین کتاب فارسی در زمینه داروسازی است. در هیچ یک از منابع کهن نامی از او یا تألیفاتش برده نشده است و آگاهیهای درباره وی تنها از راه کتاب الابنیه عن حقایق الادویه اوست. این اثر درباره ادویه مفرده و خواص آنها است. ابومنصور خود در مقدمه کتاب میگوید که در «کتاب های حکیمان پیشین و عالمان و طبیبان» جستوجو کرده است.

کتاب الابنیه عن حقائق الادویه، که ظاهراً کهنترین کتاب داروشناسی به زبان فارسی است (سده 4ق/10م)، هم از داروهای چشم بسیار یاد کرده است و می توان آن را مهمترین منبع فارسی در زمینه چشم پزشکی و کحاله دانست.

از منابع پیشین فراوان استفاده کرده و از بقراط، جالینوس، دیسکوریدس،