چشم پزشکی در دوره اسلامی صفحه 99

و سراسر مقاله چهارم این کتاب را به شرح طبقات چشم و بیماریهای آن، از طبقه صلبه و مشیمیه تا ملتحمه اختصاص داد. آن گاه انواع رمد و طرفه و ظفره و انحراف چشم و انتشار و آب مروارید و سپس داروهای چشم و شیوه کوبیدن و ساختن دارو اختصاص داده است. هیرشبرگ که متوجه ارزش بالینی این مقاله شده بود، به شرح و تحلیل آن پرداخت(1). اهوازی در همین کتاب به رساله ای که مخصوصاً در چشم پزشکی نوشته بوده است، و اکنون در دست نیست، اشاره کرده است. بخش چشم پزشکی این کتاب منتشر شده است.(2)

هدایه المتعلمین

نویسنده آن ابوبکر ربیع بن احمد اخوینی بخاری (درگذشت نیمه دوم سده 4ق/10م) است کتاب هدایه المتعلمین به زبان فارسی است و ابوابی را به ساختمان و اعصاب چشم، عضلات چشم و تشریح دقیق آن اختصاص داده است و انواع بیماریهای مهم چشم، اسباب و علامات و راههای درمان آنها را بیان کرده است.(3)

کتاب الطب الملکی یا الصناعه الطبیه

تصنیف علی بن عباس اهوازی (درگذشت 384ق/994م) است. او پرآوازه ترین شاگرد ابو ماهر و برجسته ترین پزشک آن ادوار، پیش از ابن سینا، که همراه با المعالجات البقراطیه ابوالحسن طبری، پیش از تصنیف کتاب قانون، رواج تمام داشت و جزو کتابهای درسی پزشکی به شمار می رفت هم، غیر از بخش مربوط به تشریح و منافع الاعضاء، مشتمل بر فصلی درباره بیماریهای چشم است. بخش مربوط به تشریح این کتاب، به قلم کونینگ به فرانسه ترجمه شده است(4) و بخش

1- . J.Hirschberg, Geschichte der Augenheilkunde, XIII/40-41, 107-114.
2- . همان، ص310.
3- . همان، ص310.
4- . P.De Koning, Trois Traites d anatomie arabe, Leiden, 1903, pp. 90-431.