بانکداری از نگاه اسلام : بررسی احکام شرعی سهام، اوراق و قراردادهای گونه گون رایج در بازارهای بورس صفحه 55
- نگاهی به اندیشه اقتصادی آیت الله فیاض 1
- مقدمه مترجم 1
- آزادی فعالیت اقتصادی در چارچوب شرع 2
- اقتصاد اسلامی مبتنی بر عدالت اجتماعی 4
- نظارت دولت اسلامی بر بنگاه های اقتصادی 5
- تأثیر باور به معاد بر اقتصاد 7
- نگاه متفاوت اسلام به مال و ثروت 8
- توجه به ارزش ها در نظام اقتصادی اسلام 8
- جهان بینی اسلامی و دگرگونی در خواسته های انسان 8
- مروری بر تاریخچه، کارکرد، تکامل و مشکلات بانکداری رایج 9
- بانک الکترونیکی 11
- مشکلات فراروی بانکداری در کشورهای اسلامی 12
- نیم نگاهی به کتاب احکام البنوک 13
- مقدمه اول: تعیین دایره موضوع حرمت قرض ربوی در بانک 17
- الف) طبیعت شغلی 17
- اشاره 17
- اشاره 17
- اشاره 18
- اعتبارات بانکی 18
- نمونه هایی از خدمات غیر ربوی بانک ها 18
- ب) شرایط جدید کار بانکی 18
- دستگاه خودپرداز 19
- خرید و فروش ارزهای خارجی 19
- ضمانت نامه 19
- خرید و فروش سهام داخلی و بین المللی 19
- دستگاه کارت خوان 19
- ج) بانک هایی با عناوین دیگر 20
- د) نیاز ما به بانکداری اسلامی 21
- ه -) شرایط کاریابی در منطقه ما 23
- و) ارتباط دور با ربا 24
- ز) امور بانکی دیگر 25
- اشاره 25
- جمع بندی پرسش ها 25
- اول 26
- دوم 28
- سوم 32
- چهارم: حل مشکل ربا در اسلام 34
- مقدمه دوم 36
- نگاهی گذرا به احکام بانک ها در پرتو بررسی فقه اسلامی 45
- جای گزین اول - عقد مضاربه 47
- اشاره 47
- مسئله «تجاره عن تراض» 55
- تقسیم سود 57
- تقسیم سود بین مالک (صاحب سرمایه) و عامل (صاحب کار) در عقد مضاربه 57
- نتیجه گیری 74
- 1 - سامان دهی بدهی های راکد 76
- وصول مبلغ چک ها 80
- اشاره 93
- حواله دادن به غیر بستانکار 96
- اشاره 97
- سفته های صوری 101
- پذیرش اسناد بازرگانی از سوی بانک 109
- کفالت یا ضمانت نامه بانکی سه طرف دارد: 111
- مراجعه بانک به پیمان کار 118
- کارمزد ضمانت نامه 118
- اشاره 122
- حالت اول 127
- حالت دوم 129
- حالت سوم 131
- حالت چهارم 132
- حالت پنجم 139
- حالت ششم 140
- حالت هفتم 141
- حالت هشتم 141
- اشاره 143
- دریافت کارمزد در صورت موجودی داشتن مشتری در بانک 143
- دریافت کارمزد در صورت موجودی نداشتن مشتری در بانک 144
- انواع سپرده های بانکی 162
- کارت اعتباری به سه طرف وابسته است: 169
- اشاره 169
- نوع اول: کارت اعتباری نقدی یا بدهکار DEBIT C D 171
- نوع دوم - کارت اعتباری معمولی CREDIT C D 171
- نوع سوم - کارت اعتباری قرضی 172
- اشاره 174
- 1- رابطه بین صادرکننده کارت اعتباری و دارنده آن 174
- صورت اول: ضمانت قراردادی 174
- صورت دوم: قبول حواله 174
- 2- رابطه بین دارنده کارت و فروشنده 176
- اشاره 177
- 3- رابطه بین فروشنده و صادرکننده کارت 177
- نتیجه مباحث مربوط به کارت های اعتباری 186
- تعریف سهام 189
- شرکت سهامی 189
- نوع اول - شرکت سهامی حلال 190
- دیدگاه شرعی درباره مشارکت در شرکت های سهامی 190
- انواع شرکت سهامی 190
- نوع دوم - شرکت سهامی حرام یا مخلوط به حرام 190
- نوع سوم - شرکت سهامی حلال بدون تقیّد به حلال 190
- جمع بندی 195
- بازار نامنظم (فرابورس) 197
- بازار منظم (بورس) 197
- اشاره 197
- روش اول - معامله به صورت عاجل 200
- اشاره 200
- روش دوم - معامله به صورت پیش فروش 200
- معامله سهام در نوع اول از شرکت های سهامی 200
- روش سوم - معامله به صورت نسیه 201
- روش چهارم - معامله به صورت مؤجل 201
- روش ششم - خرید و فروش به صورت پرداخت تمام یا بخشی از قیمت 203
- روش پنجم - تفاوت قیمت در صورت خرید نقدی و نسیه ای 203
- روش هفتم - فروش استقراضی 205
- روش هشتم - فروش بلندمدت 207
- روش نهم - فروش قبل از قبض 207
- معامله سهام در نوع دوم از شرکت های سهامی 209
- معامله سهام در نوع سوم از شرکت های سهامی 210
- حکم شرعی سهیم شدن در این شرکت ها 216
- اشاره 216
- حکم داد و ستد با سهام این شرکت ها به عنوان کالا از نگاه شرعی 219
- شباهت ها اوراق قرضه و سهام 223
- تعریف اوراق قرضه 223
- تفاوت های اوراق قرضه و سهام 223
- اوراق قرضه و انواع آن 223
- خرید و فروش اوراق قرضه 224
- اشاره 226
- خلاصه مطلب 226
- الف) در اوراق حکومتی 227
- ج) در اوراق قرضه (مضاربه) 228
- ب) در اوراق شرکت های خصوصی 228
- 2 - پول های رایج (اسکناس ها) 230
- 1 - پول های طلا و نقره 230
- 3 - کالا 232
- 4 - غلّه (طعام) 234
- اشاره 241
- شرط های صحت قرارداد اختیار 243
- اشاره 246
- حکم شرعی خرید اختیار ارز خارجی 246
- اشاره 248
- احکام فقهی قراردادهای آتی 251
- خلاصه بحث 256
- 1 - ربا 257
- 2 - وام ها و سپرده ها 258
- اشاره 258
- 3 - سپرده های بانکی 259
- توضیح چند مورد 259
- اشاره 259
- پرسش 2: این نیت دربردارنده چه معنایی است ؟ 260
- پرسش 1: آیا برای مسلمان جایز است که به عنوان سپرده گذار از بانکی که صاحبش مسلمان نیست، ربا بگیرد؟ 260
- پرسش 3: اگر صاحب بانک مسلمان باشد و بانک خصوصی باشد نه دولتی و نه نیمه خصوصی (مشترک بین خصوصی و دولتی)، آیا جایز است سپرده گذار سود پولش را بدون شرط بگیرد؟ 261
- پرسش 5: آیا ممکن است نیت استنقاذ را تشریح کنید؟ 261
- 4 - قرض (وام) های بانکی 261
- اشاره 261
- پرسش 4: آیا مسلمان مجاز است از بانک های غیر اسلامی وام بگیرد و آن گاه برای وام و قرضی که گرفته است، به بانک سود پرداخت کند؟ 261
- پرسش 6: اگر شخصی مالی را با هدف سرمایه گذاری از بانک های غیر اسلامی به نیت استنقاذ بگیرد و نه به نیت قرض، حکمش چیست ؟ آیا جایز است در حالی که ضرورتی ندارد آن قرض را به نیت استنقاذ دریافت کند؟ 262
- 5 - اوراق قرضه 262
- پرسش 7: اگر صاحب بانک مسلمان باشد و ما نتوانیم آن مال را به عنوان استنقاذ دریافت کنیم، چاره ای وجود دارد؟ 262
- 6 - سهام 266
- اشاره 266
- درآمدهای توزیع شده 270
- انواع سهام 271
- 7 - شاخص ها 272
- قراردادهای آتی 273
- اشاره 273
- 8 - قراردادهای مشتق 273
- کارکرد قراردادهای آتی در انواع قراردادها 274
- نوع اول - پوشش ریسک سرمایه گذاری 274
- نوع سوم - بازارساز 275
- اشاره 275
- نوع دوم - سرمایه گذار (مضارب) یا معامله گر حرفه ای 275
- تحویل پول یا کالا 277
- قراردادهای مالی آتی و قراردادهای مالی اختیار معامله 278
- اشاره 280
- 9 - مبادلات 280
- انواع مبادله 280
- نوع اول - مبادله سهام 280
- نوع دوم - مبادله ربوی 282
- نوع اول - ربای ثابت 283
- انواع ربا 283
- نوع دوم - ربای متغیر 283
- اشاره 283
- نوع سوم - پیش فروش اعتباری 284
- وانیلی 286
- 10 - قراردادهای اختیار معامله 286
- اشاره 286
- سرمایه گذار 288
- مضارب (بورس بازان) 290
- بازارساز 291
- اشاره 292
- قراردادهای اختیار مرکب، مشتقات مرکب و تحولات جدید 292
- الف) قراردادهای اختیار باینری یا دودیی 292
- ب) قراردادهای اختیارات سپتوم یا حاجزی 293
- ه -) حساسیت مبادله 296
- 11 - بانک های اسلامی 300
- 12 - کار در بانک ها 301
فعالیت پویای آن در عرصه تجارت و سرمایه گذاری در بازارهای مالی محلی و جهانی کم تر نیست. تمام آن چه بیان شد، از دیدگاه مادی بود، اما از منظر دینی و اسلامی اهمیت بیش تری دارد؛ چون دین اسلام به دلیل اعتقاد مسلمانان به اسلام و مسئولیتشان در پیشگاه خداوند و حفظ استقلال و اصالتشان در احکام اسلامی برگرفته از کتاب و سنت، از ایشان می خواهد اموالشان را در بانک های اسلامی بدون ربا بگذارند و از سپرده گذاری در بانک های ربوی - که شرعاً و به حکم صریح قرآن و سنت، حرام است و مانعی برای رسیدن به ارزش های دینی و اخلاقی است - اجتناب کنند.
مسئله «تجاره عن تراض»
-1
می توان این موضوع را از باب «تِجارَهً عَنْ تَراضٍ» نیز تبیین کرد. برای مثال اگر بانک اسلامی سود معینی را به صورت سالانه تعیین کند، می توان چنین سپرده گذاری را به عنوان تجارت عن تراض در نظر گرفت؛ با این فرض نمی توان این سپرده گذاری را مضاربه دانست، زیرا شرط درستی مضاربه در آن وجود ندارد. البته مضاربه نبودن این سرمایه گذاری، نفی کننده تجارت عن تراض نمی باشد.
ممکن است ادعا شود با باطل شدن مضاربه، این سرمایه گذاری تبدیل به قرض ربوی می شود، نه این که تحت عنوان تجارت عن تراض قرار بگیرد.
1- (1) - داد و ستدی که دو طرف به آن رضایت دارند و این تجارت شرعاً صحیح است.