- اشاره 1
- 1- مفهوم تعلیم و تربیت 1
- تعلیم 2
- تربیت 4
- تزکیه چیست ؟ 6
- موضع تزکیه در تعلیم و تربیت 8
- برتری تزکیه بر تعلیم 11
- 2- اهمیّت و ضرورت تعلیم و تربیت 13
- اشاره 13
- مقصود از ضرورت 14
- اهمیت و ضرورت تعلیم و تربیت در قرآن و روایات 16
- اشاره 24
- 3- موضوع تعلیم و تربیت 24
- مقدمه 25
- آیا انسان قابلیّت تعلیم و تربیت را دارد؟ 27
- فطرت توحیدی و الهی در انسان 28
- انسان موجودی مختار 30
- تکامل انسان در پرتو اختیار 31
- اشاره 36
- 4- هدف تعلیم و تربیت 36
- مقدمه 37
- تعریف هدف 37
- هدف از تعلیم و تربیت 38
- هدف نهایی و برتر تعلیم و تربیت 39
- مقام قرب الهی 42
- آثار قرب به خدا 43
- اشاره 47
- 5- آیا تعلیم و تربیت بار ارزشی دارد؟ 47
- ارزش از دیدگاه علمی 48
- تعریف ارزش 48
- ارزش از دیدگاه فلسفی 49
- ذهنی بودن ارزش 50
- ارزش اقتصادی 50
- جستجو در انسان 51
- ارزش اخلاقی 51
- 6- تعلیم و تربیت و وراثت 1 58
- اشاره 58
- قواعد کلّی در طبیعت 59
- انسان از شمول قوانین مزبور خارج نیست 60
- اتحاد روح و بدن 61
- عوامل وراثت 62
- اجتناب از بعضی وصلتها 68
- دوران بارداری 70
- 7- تعلیم و تربیت و وراثت 2 73
- اشاره 73
- رشد چیست؟ 74
- دورانهای مهّم رشد 74
- مراحل رشد 74
- دوران جنینی 75
- دورۀ کودکی(از شیرخوارگی تا 7 سالگی) 75
- دوران طفولیت 80
- مرحلۀ نوجوانی( 14 سالگی تا 21 سالگی) 83
- مرحله جوانی 86
- اشاره 90
- 8- تعلیم و تربیت و محیط 90
- مقدمه 91
- محیط چیست ؟ 91
- کودک و محیط 94
- محیط و تمایلات 94
- پدر و مادر و عواطف کودک 96
- کودک و خانواده 96
- پدر و مادر و مراقبت از کودک 102
- مراقبت جسمی 104
- مراقبت روحی 105
- 9- تعلیم و تربیت و مدرسه 110
- اشاره 110
- تعریف مدرسه 111
- رسالت و مسؤولیت معلّم در محیط مدرسه 112
- مسؤولیت معلّم در برابر دانش آموز 115
- وظیفۀ دانش آموز در برابر معلّم، مکتب و جامعه 118
- نقش خانواده در مدرسه 124
- نقش مدرسه در خانواده 126
- هماهنگی بین مدرسه و خانواده 128
- 10- تعلیم و تربیت و محیط اجتماعی 130
- اشاره 130
- مقدمه 131
- محیط و شخصیّت 134
- محیط و عادت 138
- اشاره 144
- 11- تعلیم و تربیت و اخلاق 144
- اخلاق چیست ؟ 145
- موضوع اخلاق 145
- نفس انسانی 146
- ملاک ارزش اخلاقی 148
- اشاره 149
- نکتۀ اوّل 149
- چند نکته 149
- نکتۀ سوّم 151
- نکتۀ دوّم 151
- نکتۀ چهارم 152
- تأثیر تعلیم و تربیت در اخلاق 155
- اشاره 160
- 12- تعلیم و تربیت و نفس 160
- هدف از معرفت نفس 161
- بحثی کوتاه در شناخت نفس 161
- طریق اصلاح نفس 165
- عبادت، یا راه تقرّب به خدا 168
- 13- تعلیم و تربیت و جهاد 171
- اشاره 171
- فلسفۀ وجود ارتش 172
- تعلیم و تربیت ارتش 175
- تعلیم و تربیت جنگی 178
- آموزش اسلحه 179
- آموزش تاکتیکهای جنگی 180
- آموزش کسب اطلاعات از دشمن 182
- تأثیر تعلیم و تربیت در جهاد 183
- فلسفۀ جهاد 187
- اشاره 191
- 14- تعلیم و تربیت و اقتصاد 191
- مفهوم اقتصاد 192
- هدف اسلام از به وجود آوردن روش اقتصادی 193
- نقش تعلیم و تربیت در اقتصاد 194
- تأثیر تعلیم و تربیت بر اقتصاد 197
- چند نکته 199
- بهترین سرمایه گذاری برای تعلیم و تربیت 201
- فقر اقتصادی و تأثیر آن در تعلیم و تربیت 205
- اشاره 209
- 15- تعلیم و تربیت و فرهنگ 209
- فرهنگ در لغت و اصطلاح 210
- فرهنگ اسلامی 211
- تعلیم و تربیت و میراثهای فرهنگی 213
- نقش تعلیم و تربیت در توسعۀ فرهنگ 218
- 16- تعلیم و تربیت و سیاست 223
- اشاره 223
- هدف در سیاست اسلامی(الهی) 224
- تعریف سیاست 224
- شروع رشد سیاسی 226
- نقش تربیت در تشکیل حکومت 228
- نگاهی چند 229
- چه اشخاصی می توانند حاکم شوند؟ 233
- نقش حکومت در تربیت 233
- وظایف حاکم و زمامدار 235
- آراستن مردم به زیورهای اخلاقی 236
- پیراستن بدیها از جامعه 237
- 17- تعلیم و تربیت و کارگزاران 240
- اشاره 240
- مقدمه 241
- جایگاه کارگزاران در نظام حاکم 241
- جایگاه خاص کارگزاران در نظام اسلامی 242
- نقش کارگزاران در اصلاح جامعه 243
- روش تربیت کارگزاران 251
- آموزش عام اخلاقی تربیتی 251
- آموزش خاص اخلاقی تربیتی 252
- آموزش خاص مسائل اداری 253
- چه کسی مسئول تربیت کارگزاران است ؟ 254
- اشاره 256
- 18- تعلیم و تربیت و زن 256
- موقعیت تکوینی زن 257
- مقدّمه: 257
- بیان یک قانون 257
- مسئولیت زن در برابر خود 260
- مسئولیت تربیتی اخلاقی زن قبل از ازدواج 260
- مسئولیت در برابر دیگران 262
- مسئولیت تربیتی اخلاقی زن هنگام ازدواج 263
- اولین وظیفه 266
- حسن تبعّل 267
- دومین وظیفه زن 272
- وظیفه زن در ساختار کودک 272
- تغذیه حلال 273
- اشاره 275
- 19- تعلیم و تربیت و بلوغ 275
- مفهوم بلوغ 276
- مقدمه 276
- بهره گیری از بلوغ 277
- بلوغ فکری و علمی 281
- چگونگی وصول به بلوغ شخصیت انسانی 286
- بلوغ در شخصیت انسانی 286
- بلوغ جنسی 289
- بلوغ اقتصادی 293
- بلوغ سیاسی 296
- اشاره 299
- 20- تعلیم و تربیت وظیفه ای همگانی 299
- حقیقت وظیفه چیست ؟ 300
- مقدمه: 300
- منظور از همگان چه کسانی هستند؟ 302
- اهمیت تعلیم و تربیت برای خود 305
- تعلیم و تربیت برای خود 305
- بعد فردی و تربیت برای خود 306
- بعد اجتماعی تعلیم و تربیت برای خود 309
- سخنی مشترک در مورد وظیفه گروههای فوق 311
- تعلیم و تربیت برای همه 311
- مسؤولیت برنامه ریزی در امر تعلیم و تربیت برای همه 313
- مسؤولیت گروه فراهم آورنده امکانات مادّی 316
- گروهی که باید بیاموزند 319
- گروهی که توانایی آموزش دادن را دارند 319
- فهرست 320
3 - اظهار عشق به وی با دلربایی و زیبا نشان دادن خود در نظر او(1).
مراقبت از کودک به دو صورت انجام می پذیرد: مراقبت جسمی و مراقبت روحی.
مراقبت جسمی
کودک بلافاصله پس از تولّد قادر به مراقبت از خویش نیست. فرزند انسان بسیار ضعیفتر از بچه حیوان می باشد. مراقبت در غذا و بهداشت کودک، او را از ابتلا به بیماریها مصون داشته، باعث رشد طبیعی او خواهد شد.
پیامبر بزرگوار اسلام صلّی اللّه علیه و آله و سلّم فرمود: «از جمله حقوق فرزند آن است که... جز غذای خوب و حلال به او نخورانید(2)».
فرزند، حق بزرگی بر گردن پدر و مادر دارد. همان گونه که ممکن است فرزند، عاق والدین شود، والدین هم عاق فرزند قرار می گیرند، و آن وقتی است که مراقبت لازم را از کودک نکنند و از وقوع حوادثی که ممکن است برای همیشه جسم او را علیل نماید، جلوگیری نکنند.
رسول اکرم صلّی اللّه علیه و آله و سلّم فرمود: «والدین - در اثر عدم رعایت حقوق فرزند - عاق فرزند می شوند، آنچنان که فرزند - به جهت نادیده گرفتن حقوق والدین - عاق پدر و مادر قرار می گیرد(3)».
حضرت علی علیه السّلام فرمود: «ضایع کردن حقوق، از جمله عقوق به شمار می آید(4)».
گاهی در اثر عدم مراقبت، کودک از جای بلندی مثل گهواره می افتد. این حادثه موجب کوفتگی سروصورت یا بدن او می شود و برای همیشه قیافه ای ناهنجار به کودک می دهد. این کمترین آسیبی است که ممکن است کودک از جهت عدم مراقبت اولیای خود ببیند. عدم مراقبت غذایی نیز باعث می شود که اندام او به طور هماهنگ رشد نکند، و یا موجب نقص در یکی از ابزار ادراکی او شده و برای همیشه از رشد
1- (1) . تحف العقول، ص 337، روایت 70.
2- (2) . نهج الفصاحه، ص 293، شماره 1394.
3- (3) . محجه البیضاء، ج 3، طبع جدید، ص 422.
4- (4) . شرح غرر، ج 6، ص 9.