فرهنگ تعلیم و تربیت اسلامی صفحه 161

بحثی کوتاه در شناخت نفس

آیات و روایاتی که ما را به شناخت نفس دلالت می نمایند، گویای این مسأله هستند که: تمام سعادت و رسیدن انسان به قلّۀ کمال، در گرو«شناخت نفس» است. به عنوان نمونه خداوند می فرماید:

«أَ وَ لَمْ یَتَفَکَّرُوا فِی أَنْفُسِهِمْ»؛ (1) آیا در نفسهای خود، تفکّر نمی کنند و نمی اندیشند؟

«وَ فِی أَنْفُسِکُمْ أَ فَلا تُبْصِرُونَ»؛ (2) و در نفوس شما آیاتی است؛ آیا با چشم بصیرت به خود نمی نگرید؟

حضرت علی علیه السّلام می فرماید: «معرفه النّفس أنفع المعارف(3)»؛ سودمندترین شناختها، شناسایی نفس است.

و نیز: «نال الفوز الأکبر من ظفر بمعرفه النفس(4)»؛ آن که به معرفت نفس، دست یابد؛ به پیروزی بزرگی رسیده است.

و همچنین روایات فراوان دیگر، همه گویای این حقیقت اند که: «سودمندترین شناختها، شناخت نفس است؛ و بزرگترین نادانی، جهل به وظایف نفس.»

اینک باید دید، مقصود از شناخت نفس چیست؟ و چگونه است که انسان، با شناخت آن، به«فوز اکبر» نایل می شود؟

هدف از معرفت نفس

آیا مراد از معرفت نفس، این است که بدانیم انسان موجودی مجرّد از مادّه و دارای

1- (1) . سورۀ روم، آیۀ 8
2- (2) . سورۀ ذاریات، آیۀ 21
3- (3) . شرح غرر، ج 6، ص 148، شماره 9865
4- (4) . شرح غرر، ج 2، ص 172، شماره 9965