فرهنگ تعلیم و تربیت اسلامی صفحه 197

تأثیر تعلیم و تربیت بر اقتصاد

اگر بخواهیم به طور دقیق از تأثیر تعلیم و تربیت بر روی اقتصاد یک جامعه آگاه گردیم، باید تمام ابواب فقهی اقتصاد اسلام(باب اجاره، تجارت، مزارعه، شرکت و مضاربه و...) را با تمام مسائلش بررسی کنیم، آن گاه به نکته های لطیف اخلاقی آنها نظر افکنیم. این کار به فرصت زیاد و به گروهی محقق نیاز دارد که به بررسی بنشینند و لطیفه های تربیتی و تعلیمی مسأله را به دقت اخذ کنند و نموداری از اقتصاد سالم اسلامی را - که در پرتو تربیت اسلامی و مراعات برنامه های پرورشی به وجود می آید - ارائه دهند.

انسان تربیت شده در مکتب الهی تابع امر و نهی و یا به عبارت دیگر«باید» و «نباید» دین است. و ملاک باید و نباید در اسلام، مصلحت و مفسده ای است که در مورد امر و نهی وجود دارد. آنچه دارای مصلحت فرد و اجتماع بوده به انجام آن امر فرموده و از آنچه دارای مفسده بوده نهی کرده است.

عن أبی جعفر علیه السّلام قال: خطب رسول اللّه - صلی ا... علیه و آله - فی حجّه الوداع فقال: «یا أیّها النّاس ما من شیء یقرّبکم من الجنّه و یباعدکم من النّار إلاّ و قد أمرتکم به و ما من شیء یقرّبکم من النّار و یباعدکم من الجنّه إلاّ و قد نهیتکم عنه.(1)»

امام باقر علیه السّلام فرمود: رسول خدا صلّی اللّه علیه و آله و سلّم در حجه الوداع(آخرین حج پیامبر) فرمود:

ای مردم! به آنچه شما را به بهشت نزدیک و از جهنم دور می کند، امر کردم، و از انجام آنچه شما را به جهنم نزدیک و از بهشت دور می گرداند، نهی نمودم.

تعلیم و تربیت همه جانبۀ اسلام، رسالت بزرگی دارد و آن توجه دادن به روش اقتصادی است، که سلامت اقتصادی جامعه را تضمین می کند. و این براساس مصالح و مفاسدی است که می تواند نقش مثبت یا منفی داشته باشد. از آنچه به اقتصاد ناسالم منجر می شده - به گونه ای که مضرّ به معنویات بوده است - نهی فرموده و بدانچه به اقتصاد سالم منتهی می گردیده(مفید برای رشد انسانیت بوده است) امر