فرهنگ تعلیم و تربیت اسلامی صفحه 235

اسلامی را به دست گیرد.

خصوصیات افرادی که شایستگی به دست گرفتن امور جامعه را - از نظر دینی و دنیایی - دارند، در بیان امام صادق علیه السّلام چنین آمده است:

«إنّ الإمامه لا تصلح إلاّ لرجل فیه ثلاث خصال: ورع یحجزه عن المحارم، و حلم یملک به غضبه و حسن الخلافه علی من ولّی علیه حتّی تکون له کالوالد الرّحیم(1)»؛ همانا امامت، شایسته کسی است که در او سه خصلت باشد:

1 - ورعی که مانع او از گناهان گردد؛ 2 - حلمی که به واسطۀ آن مالک غضبش شود. 3 - حسن خلافت بر کسی که تحت سرپرستی اوست. با رعیّت آن گونه مهربان باشد که پدر برای فرزندش مهربان هست.

در روایتی دیگر، شرط حاکمیت را صبر، بصیرت، علم به حقایق الهی، عالم بودن به سیاست، بیان فرموده است(2).

در این روایات، روی دو شرط مهم«علم» و«ایمان» تکیه شده است.

وظایف حاکم و زمامدار

خداوند، مسؤولیت رهبری را به آنهایی می بخشد که لیاقت پیشوایی را داشته باشند تا به وظایف الهی خویش جامه عمل بپوشند. یک رهبر الهی جز این که به اهداف الهی در جامعه تحقّق بخشد، وظیفۀ دیگری ندارد. غرض الهی از فرستادن پیامبران و اعطای امامت اینست که زمین آباد شود؛ معبدگاه خداوند گردد؛ انسانها به کمال شایسته خویش برسند؛ صلح و صفا و صمیمیت در جامعه برقرار شود؛ مردم قیام به عدل و قسط کنند؛ تزکیه شوند و در نهایت با سرافرازی، و روحی پاک خدا را ملاقات نمایند تا در نزد او متنعّم باشند.

وظیفۀ رهبران الهی اینست که به تعلیم و تزکیه بپردازند که دو رکن اساسی انسانیّت را تشکیل می دهند. درستی شؤون اجتماع، در پرتو این دو امکان پذیر