فرهنگ تعلیم و تربیت اسلامی صفحه 28

برای تربیت است.

فطرت توحیدی و الهی در انسان

حقیقت والایی که در وجود انسان نهفته است، برتر از تصوّرات مادّی و قیاسات روزمرّۀ زمینی است. گوهر وجود انسان، لطیفه ای الهی و آسمانی است که با ارزشهای زمینی قیمت گذاری نمی شود؛ امیر مؤمنان علی علیه السّلام فرمود:

آگاه باشید که برای نفوس شما(انسانها) قیمتی جز بهشت نیست. پس، آن را به بهای دیگری جز بهشت نفروشید(1)».

این نفس دارای فطرتی است که به سوی اعلی علّیین بال می کشد و نهاد خلقت آن بر خداشناسی و خداجویی است؛ «فِطْرَتَ اللّهِ الَّتِی فَطَرَ النّاسَ عَلَیْها» (2). همین فطرت الهی است که او را به سوی ملکوت اعلی فرامی خواند، و شعلۀ همین شوق و جذبه است که گوهر انسان را از سایر موجودات متمایز می سازد و به او شرف انسانی و خلعت تکریم می بخشد. شناخت این فطرت آسان نیست؛ باید صفحۀ وجود خویش را از پلیدی ها و ناپاکی ها پاک کرد، دل را بیدار ساخت، چراغ عقل را برافروخت، دیوار زندان مادیت را فروریخت و جان را از بندهای حیوانی آزاد نمود تا فطرت نورانی الهی متجلّی گردد و ظهور یابد. آن گاه است که انسان درمی یابد؛ کیست و حقیقت او چیست.

امام صادق علیه السّلام فرمود:

«کسی که دل را از غفلت، و نفس را از شهوت، و عقل را از جهالت نگاهدارد، در زمرۀ آگاهان و هشیاران درآمده است(3)»

آنان که گوهر نفس انسانی را موجودی مادّی پنداشته اند، سخت در اشتباهند و قدر و منزلت انسان را بسیار ناچیز و خوار ساخته اند، زیرا لازمۀ مادّی اندیشی آن است که انسان را موجودی بی اثر و بیکاره و تماشاگر در صحنه بدانیم و جبر مادیت را بر همۀ

1- (1) . شرح غرر الحکم، ج 5، ص 81.
2- (2) . سورۀ روم، آیۀ 30.
3- (3) . مصباح الشریعه، (ترجمه و شرح حسن مصطفوی)، ص 13.