فرهنگ تعلیم و تربیت اسلامی صفحه 281

تقوای الهی داشته باشید هیچ انسانی عبث آفریده نشده است تا(زندگی را) به لهو بگذراند و به خود واگذاشته نشده تا به(انجام کارهای) لغو بپردازد. و دنیای او که آن دنیا خود را برای او نیکو و زیبا گردانیده جانشین و عوض آخرتی که بد نگریستن به آن نزد او، آن را زشت نمایان ساخته، نیست. و فریفته شده که به بلندترین همّتش به دنیا دست یافته(هرگز) مانند آن کسی نیست که به کمترین، نصیب و بهره اش از آخرت دست یافته است.

بعد از بیان مقدّمه فوق به توضیح مواردی از بلوغ می پردازیم.

بلوغ فکری و علمی

بلوغ فکری و علمی عبارت از ظهور فعلی لازم استعداد فکری و علمی انسان است بنحوی که در بیان، عمل و اظهارنظرهای علمی براساس و مبنای صحیح اندیشیدن خود را آشکار می کند. و منظور در اینجا ظهور فعلی لازم استعداد علمی و فکری در یکی از رشته های علوم انسانی، تجربی و دینی نیست، زیرا بلوغ فکری و علمی در رشته های مزبور زمانی در راستای حقیقت انسانی قرار می گیرد که آدمی خود را مسئول حفظ انسانیت و شخصیت انسانی بداند. و چنین مسئولیّتی در شعاع التفات به حقّ و علم به مکلّف بودن و هدفداری خود در برابر خدا، جامعه، طبیعت، آخرت و خود است. انسان قبل از رسیدن به هربلوغی ضرورت دارد که بلوغ فکری و علمی در توجّه به حقیقت و هدفداری خود و جهان هستی پیدا کند. اندیشه او به مرحله ای از رشد نایل شود که التفات لازم بلکه کافی را به«ما خلق امرء عبثا فیلهو و لا ترک سدی فیلغو» داشته باشد. برای رسیدن به چنین رشدی برنامه تعلیمی و تربیتی منظّم و نظارتی واقعی بر فرد و جامعه لازم است، ضروری بودن چنین برنامه ای براساس دو نکته است: 1. انسان در لحظه تولد هیچ نمی داند(1). جز این که علمی آگاهانه یا ناآگاهانه به نحو ضعیف یا شدید به خود دارد. ولی خداوند کانالهای ادراکی (سمع، بصر، فؤاد) را قرار داده تا از این راه نفس خویش را به بلوغ فکری و علمی