فرهنگ تعلیم و تربیت اسلامی صفحه 29

امور و شوؤن او حاکم شماریم، و هرتلاش و کوشش را از جانب او عبث و بیهوده پنداریم، زیرا هرچه صرفا مادّی است، محکوم جبر و قهر طبیعت و مادیت است، امّا در بینش قهرمانان توحید و راه یافتگان به ملکوت، حقیقت انسان ارجمندتر و دامنۀ وجودی آن گسترده تر از همۀ کاینات است.

امیر مؤمنان علی علیه السّلام در بیان حیطۀ وجودی انسان می فرماید:

«ای انسان! آیا می پنداری جثه ای خرد و کوچک هستی؟ در حالی که عالم اکبر و جهان در تو نهفته است(1)».

و امام صادق علیه السّلام می فرماید: «هیأت انسانی برترین حجّت الهی بر آفریدگان است2».

از کنار این موجود به سادگی نباید گذشت؛ اگر به ندای قرآن که می فرماید: «أَ وَ لَمْ یَتَفَکَّرُوا فِی أَنْفُسِهِمْ؛ آیا در نفوس خویش نمی اندیشند؟» گوش فرادهیم، به حقیقت مجرّد خویش خواهیم رسید که«تن آدمی شریف است به جان آدمیّت». حقیقت انسان این جسد مادّی نیست؛ «اگر انسان فقط همین جسد باشد، باید هرکس که جسمش صحیحتر و جثه اش بزرگتر و تنومندتر است، انسانیّت او بیشتر و خردمندتر و زیرکتر و داناتر باشد از کسی که جثّۀ او کوچکتر و لاغرتر یا برخی از اجزایش ناقص و بریده است. در حالی که در اکثر مردم امر به خلاف این است.... به قول شیخ اجلّ سعدی: «نه هرچه به قامت مهتر به قیمت بهتر».

چون نفس از عالم جسم نیست، به تقطیع(قطعه قطعه کردن) اجزای بدن، قطعه قطعه نمی گردد، و اصلا دست هیچ آلت جسمانی بدو نمی رسد؛ نه شمشیر و تیر به او اصابت می کند و نه آب و آتش به او کارگر می شود؛ نه طعمۀ پرنده می شود و نه لقمۀ درنده. انسان خواب می بیند که سرش از بدن جدا شد و با این وجود، با چشم خود می نگرد که سر به یک طرف افتاده و بدن به یک طرف، در این حال که چشم ظاهر بسته و در خواب است با کدام چشم می بیند؟(2)».