فرهنگ تعلیم و تربیت اسلامی صفحه 306

عرض می کند:... أنت کما أحبّ فاجعلنی کما تحبّ (1) تو همچنان هستی که من دوست می دارم پس مرا آن گونه قرار ده که تو دوست می داری.

اهمیت تعلیم و تربیت برای خود در اینست که انسان به گونه ای شود که خدا دوست می دارد. در غیر اینصورت تعلیم و تربیت نتیجه منفی در رشد و معنویت انسان خواهد داشت. و چنین تعلیم و تربیتی نه تنها وسیله برای کمال انسانی نخواهد بود که از هیچ ارزشی انسانی برخوردار نیست.

بعد فردی و تربیت برای خود

امیر المؤمنین علیه السّلام فرمود: أفضل الادب ما بدأت به نفسک(2): بهترین تربیت و تعلیم و تهذیب اینست که از خودت شروع کنی. انسان قبل از آن که موجودی اجتماعی باشد، و قبل از آنکه در اجتماع موجودی فیزیکدان، سیاستمدار، شیمیدان، صنعتگر، کشاورز، ادیب و... باشد، موجودی است که وابستگی خالص وجودی به خداوند متعال دارد، و از حقیقتی انسانی برخوردار است. به همین جهت وظیفه اوّلیه او اینست که به تعلیم و تربیتی روی آورد که وظیفه انسانی و الهی او را در قبال خودش روشن کند، وظیفه اش را در قبال اراده، اندیشه، فطرتها، غرایز و ابعاد وجودی اش مشخّص نماید.

تعلیم و تربیت برای خود بر این مطلب استوار است که انسان ابتداء مکلّف به انسان شدن خویش است او که در مرحله خلق و آفرینش انسان متولّد شده در پناه تعلیم و تربیت برای خود باید خلق انسانی پیدا کند. او قبل از این که مسؤول فعالیتی در یکی از ابعاد اجتماعی باشد، مسؤول تلاش در انسان شدن خویش است. پیام انسان قبل از آن که فقه، ادب، صنعت، شیمی و طبّ و... باشد، پیام انسانیت و عزّت انسانی است.

غرض از آفرینش انسان این نبوده که متخصصی در علوم تجربی یا علوم انسانی و یا دینی باشد. بلکه غرض حصول قربی است که جز در شعاع تعلیم و تربیت و ادب انسانی برای خود به دست نمی آید. اولین تکلیف اینست که وابستگی خالص وجودی