فرهنگ تعلیم و تربیت اسلامی صفحه 4

همانطور که مرگ، حیات جسمانی را سلب می کند، جهل نیز حیات معنوی را نابود می سازد. آری! روح انسان در حالت جهل مرده است و حیات معنوی ندارد، و بر همین اساس است که امیر مؤمنان علیه السّلام می فرماید:

«ألجاهل میّت و إن کان حیّا»(1) ؛ نادان، مرده است، اگرچه به ظاهر زنده باشد.

«ألعالم حیّ و إن کان میّتا»(2) ؛ دانا، زنده است، هرچند به ظاهر مرده باشد.

بنابراین، حقیقت تعلیم و آموزش، پیدا شدن رشد عقلی و حالتی است که جهل را در انسان محو ساخته و کشندۀ جهل و حیات دهندۀ نفس و نوربخش عقل و خرد باشد.

تربیت

«تربیت»، به معنی«پروردن، پروراندن، آداب و اخلاق را به کسی آموختن» و نیز به معنی«پرورش بدن به وسیلۀ انواع ورزش» است(3).

تربیت به معنای عام، پروراندن هرچیزی است به گونه ای که شایستۀ آن است.

و این معنا جمادات، گیاهان، حیوانات و انسانها را شامل شده و نیز در مورد پرورش جسم و روح به کار می رود.

برای تعیین کیفیت تربیت و پرورش، باید دو چیز را در نظر گرفت:

1 - چیزی که مورد تربیت قرار می گیرد.

2 - هدف از تربیت آن.

هرمکتبی براساس هدفی که دارد، طرح تربیتی مخصوصی را دنبال می کند؛ مثلا، مارکسیسم به عنوان یک مکتب اشتراکی، و یا کاپیتالیسم به عنوان یک مکتب سرمایه داری برنامه های پرورشی خود را براساس اغراض و هدفهایی که دارند در مورد انسانها پیاده می کنند تا افرادی تربیت کنند که در خدمت آن هدفها باشند.

1- (1) . شرح غرر، ج 1، ص 293، شمارۀ 1125.
2- (2) . شرح غرر، ج 1، ص 291، شمارۀ 1124.
3- (3) . فرهنگ فارسی، دکتر معین، ج 1.