فرهنگ تعلیم و تربیت اسلامی صفحه 50

حیوانی و انسانی می رسد از کمال وجودی بیشتری برخوردار می گردد. بنابراین، قوام ارزش در فلسفه، بستگی به کمال وجودی موجود دارد. در ارزش فلسفی، توجّه به عمل و اخلاق و... معطوف نیست؛ بلکه آن گاه که موجودات را در مقایسه با یکدیگر قرار می دهیم، آن که بهرۀ وجودی اش بیشتر باشد و از قوای عالی تری برخوردار باشد، دارای ارزش بیشتری است، یعنی، کمال وجودی بالاتری را داراست.

کمال وجودی هرموجود بسته به عوارض و خصوصیاتی است که از او ظاهر می شود. به عنوان مثال، آنچه از نباتات ظاهر می شود، نشوونمو، و آنچه حیوانات در بردارندۀ آن هستند احساس و حرکت و شعور است، و وجود انسان، از اراده، اختیار و عقل بهره مند است. این نکته قابل ذکر است که ارزش حقیقی هرموجودی به آخرین درجه از فعلیّتش بستگی دارد؛ مانند، سیب دادن درخت سیب، که آخرین کمال درخت سیب است و کمالات قبلی، چون شاخ و برگ و شکوفه و... کمالات مقدمی درخت محسوب می شوند و در واقع به عنوان آلت و اسباب برای کمال عالی - که سیب دادن است - می باشند. و نیز گفته اند: رسیدن انسان به عقل فعّال و عقل کل - که عالی ترین مرتبۀ وجودی را تشکیل می دهد - کمال فعلیّت اوست، زیرا به بالاترین مرتبه از قرب الهی می رسد.

ارزش اقتصادی

ارزش اقتصادی به نحو«ارزش استعمالی» و«ارزش مبادله ای» مطرح می شود.

آنچه انسان برای رفع نیازمندی می خواهد و مصرف می کند و به کار می برد، ارزش استعمالی است، و آنچه در مقام مبادله مطرح می شود، ارزش مبادله ای. برخی از اقتصاددانان سعی نموده اند انگیزه هایی را که موجب ارزش مبادله می شود کشف کنند.

البتّه بحث ارزش در اقتصاد شایان توجّه است(1). و از آن جایی که در این جا نیاز به آن نیست از بیان آن صرف نظر می کنیم.

ذهنی بودن ارزش

«هابز» مدّعی ذهنی بودن کامل ارزشهاست؛ از اینرو معتقد است، داوری هیچ