فرهنگ تعلیم و تربیت اسلامی صفحه 74

مراحل رشد

رشد چیست؟

«رشد» در اصطلاح عرف(صرف نظر از معنای لغوی آن) تغییری است که در جهت ترقّی حاصل می شود. و این تغییر، مادی باشد یا معنوی، جسمی باشد یا عقلی عمومیت دارد.

ترقی و راه یافتن به کمال اخلاقی، عقلی، علمی و... رشد است؛ همان طور که تکامل جسم از کودکی به نوجوانی و از آن به جوانی رشد می باشد.

رشد جسمی به وسیلۀ هدایت تکوینی است - گرچه چگونگی اندامها و ورزیدگی آنها در بعضی امور محتاج مربّی و تمرینهای خاص می باشد - ولی رشد معنوی انسان به وسیله هدایت تشریعی انجام می گیرد. فرق اساسی بین این دوگونه رشد این است که رشد جسمی محدود و تکوینی است و مربی، افراد را تا سن معینی می تواند بپذیرد و در ورزیدگی اندام و کیفیت تربیت آنها بکوشد؛ امّا رشد معنوی در هرسنی ممکن است و افراد متعلّم در هرموقعیت و سنی می توانند به رشد و پرورش ابعاد معنوی خود بپردازند؛ البته جریان رشد در سنینی سریعتر و در سنینی دیگر کندتر می باشد و در بعضی افراد، پذیرش بیشتر و در بعضی کمتر است.

دورانهای مهّم رشد

قبل از ورود به بحث دورانهای مختلف رشد، توجه به چند نکته ضروری است: