فرهنگ تعلیم و تربیت اسلامی صفحه 8

خدای متعال با اعطای عقل، و نیز با تعلیمات و کتب آسمانی و راهنمایی انسانها به خیر و فلاح، زمینۀ تربیت و تزکیۀ آنان را فراهم ساخته، و نیز با تأییدات گوناگون خود دست بندگان خداپرست و نیکوکار را می گیرد و توفیق تزکیه به آنان عنایت می فرماید.

همچنین پیامبران و اوصیای آنان با ابلاغ دستورات الهی و هدایت امّتها به سوی خدا و دین و سعادت، و نیز با روش عملی خود و الگو قرار گرفتن برای امّت، مردم را تزکیه می کنند.

انسانهای خداجو با کوشش و مراقبت و تصحیح اعمال خود و پیروی از تعلیمات آسمانی و روش انبیاء و اوصیا به تزکیۀ خویش می پردازند.

خلاصه آن که: تزکیه، پاک ساختن نفس در سیر به سوی اللّه است؛ و با تزکیه و تهذیب نفس، اعمال جوارحی نیز پاک می شود، زیرا اعضا و جوارح از نفس پیروی نموده و تابع خواست و ارادۀ نفسند.

موضع تزکیه در تعلیم و تربیت

گفتیم: کیفیت تربیت و پرورش از راه غرض و هدف مکتب، مربّی و معلّم و نحوۀ دید آنها نسبت به انسان، تعیین می شود.

تعریفی که از«تربیت از دیدگاه اسلام» بیان کردیم، شامل تزکیه نیز می شود و اصولا تربیت بدون تزکیه در اسلام معنا و مفهومی ندارد.

این قسمت از تعریف تربیت که گفتیم: «.... و ایجاد تعادل و هماهنگی در قوا و استعدادهای انسان در جهت رسیدن به کمال مطلوب او یعنی قرب به خدا»؛ با تزکیه پیوند حقیقی دارد. اگر تربیت فقط به فعلیت رساندن قوای انسان باشد، و تعادل و هماهنگی آنها در جهت نیل به قرب الهی منظور نگردد، سودمند نخواهد بود و سعادت واقعی را دربر نخواهد داشت.

انسان مختار، آن گاه که استعدادهایش را در استخدام عوامل فجور درآورد، و تعلیم و تعلّم را برای ریاست و مقام و تسلّط بر دیگران، یا ریا و فریفتن و تفاخر و